Władcy Bułgarii

Tytulatura

W ciągu ponad tysiąca trzystu lat istnienia państwa bułgarskiego na Bałkanach (od 681 r.) władcy tego państwa posługiwali się kilkoma różnymi tytułami.

Pierwsi władcy tzw. pierwszego państwa bułgarskiego, począwszy od Asparucha aż do Presjana włącznie posługiwali się typowym dla tureckojęzycznych ludów Azji Środkowej tytułem chana.

W związku z przyjęciem chrześcijaństwa przez Borysa, syna i następcę Presjana (połowa IX w.), zmienia się także tytulatura. Choć sam Borys bywa czasem w literaturze historycznej nazywany chanem, określenia tego stosuje się w zasadzie tylko w stosunku do pierwszego okresu jego rządów. Po przyjęciu chrztu, oraz przybraniu chrześcijańskiego imienia Michał, Borys zdobywa dla siebie prawo posługiwania się tytułem książęcym. Tytułu tego używa się także w stosunku do Władimira Rasate oraz częściowo Symeona.

Symeon, początkowo książę Bułgarii, w 924 r. uzyskał dla siebie uznanie w Bizancjum tytułu cara, który nominalnie był równy cesarzowi Bizancjum. Tytułu tego używa się w stosunku do wszystkich następców Symeona na tronie bułgarskim. Wyjątki są nieliczne, należy do nich przede wszystkim Kałojan (1197–1207), który koronowany według obrządku zachodniego przez papieskiego legata posługiwał się tytułem króla. Zwykle jednak w publikacjach i opracowaniach Kałojan, zgodnie z bułgarską terminologią, również nazywany jest carem. Carami są również wszyscy pozostali władcy drugiego państwa bułgarskiego, panujący aż do 1396 r.

Po odzyskaniu przez Bułgarię niepodległości w 1878 r., władzę w kraju, oficjalnie nazywanym Księstwem Bułgarii, objął Aleksander I Battenberg (panował 1879–1886), posługujący się tytułem księcia. Księciem był również jego następca, Ferdynand I Koburg, od początku swych rządów aż do roku 1908, kiedy to oficjalnie proklamowano wskrzeszenie carstwa.

Były premier Bułgarii (w latach 2001–2005) Symeon Sakskoburggotski, będący jako dziecko carem przez trzy lata (1943–1946), nigdy oficjalnie z tego tytułu nie zrezygnował, choć się nim już nie posługuje.

• Zobacz też artykuł Historia Bułgarii w średniowieczu

Chanat

Dynastia Dulo

#	Imię		Lata życia		Czas rządów		Rodzice
			urodzony	zmarł	od	do
1	Asparuch		ok. 640	701	681	701	Kubrat ?
2	Terweł		?	ok. 718	701	ok. 718	Asparuch ?
3	Kormesij		?	?	ok. 718	738	Terweł (?) ?
4	Sewar		?	753	738	753	Kormesij ?

Dynastia Ukil

#	Imię		Lata życia		Czas rządów		Rodzice
			urodzony	zmarł	od	do
5	Kormisosz		?	756	753	756	? ?
6	Winech		?	762	756	762	? ?

Dynastia Ugain

#	Imię		Lata życia		Czas rządów		Rodzice
			urodzony	zmarł	od	do
7	Telec		?	765	762	765	? ?

Dynastia Ukil

#	Imię		Lata życia		Czas rządów		Rodzice
			urodzony	zmarł	od	do
8	Sabin		?	?	765	765	? ?
9	Umar		?	?	766	766	? ?
10	Toktu		?	767	766	767	? ?
11	Pagan		?	768	767	768	? ?
12	Telerig		706	777	768	777	? ?
13	Kardam		735	ok. 803	777	ok. 803	? ?

Dynastia Kruma

#	Imię		Lata życia		Czas rządów		Rodzice
			urodzony	zmarł	od	do
14	Krum		?	13 kwietnia 814	803	13 kwietnia 814	? ?
15	Omurtag		?	831	814	831	Krum ?
16	Małamir		?	836	831	836	Omurtag ?
17	Presjan		?	852	836	852	Zwinica ?
18	Borys I Michał		?	2 maja 907	852	889	Presjan ?
19	Włodzimierz Rasate		?	?	889	893	Borys I Michał Maria
20	Symeon I		ok. 864	27 maja 927	893	913	Borys I Michał Maria

Pierwsze Carstwo Bułgarii

Dynastia Kruma

#	Imię		Lata życia		Czas rządów		Rodzice
			urodzony	zmarł	od	do
(20)	Symeon I		ok. 864	27 maja 927	913	27 maja 927	Borys I Michał Maria
21	Piotr I		po 912	30 stycznia 969	927	969	Symeon I ?
22	Borys II		931	977	969	971	Piotr I Maria Lekapena
W latach 971–976 Bułgaria włączona do Bizancjum[a]
23	Roman (Symeon II)[b]		ok. 930	997	977	991 (997)	Piotr I Maria Lekapena

Dynastia Komitopuli

#	Imię		Lata życia		Czas rządów		Rodzice
			urodzony	zmarł	od	do
24	Samuel		?	6 października 1014	997	6 października 1014	Mikołaj Ripsymia
25	Gabriel Radomir		po 970	sierpień 1015	15 października 1014	sierpień 1015	Samuel Agata Chryzelia
26	Iwan Władysław		ok. 864	luty 1018	sierpień 1015	luty 1018	Aaron Komitopul ?
27	Presjan II[c]		997	1061	1018	1018	Iwan Władysław Maria
W latach 1018–1185 Bułgaria włączona do Bizancjum

Samozwańczy carowie Bułgarii

#	Imię		Lata życia		Czas rządów		Rodzice
			urodzony	zmarł	od	do
28	Piotr II Delian		po 1008	1041	1040	1041	Gabriel Radomir ?
29	Konstantyn Bodin (Piotr III)		?	1101	1072	1072	Michał I ?

Drugie Carstwo Bułgarii (1185–1396)

Dynastia Asenowiczów

#	Imię		Lata życia		Czas rządów		Rodzice
			urodzony	zmarł	od	do
30	Piotr IV Asen		?	1197	1185	1188	? ?
31	Asen I		?	1196	1188	1196	? ?
(30)	Piotr IV Asen		?	1197	1196	1197	? ?
32	Iwan II Kałojan		ok. 1170	8 października 1207	1197[d]	8 października 1207	? ?
33	Borił		?	po 1218	1207	1218	? ?
34	Iwan Asen II		ok. 1190	24 czerwca 1241	1218	24 czerwca 1241	Asen I Helena
35	Koloman I Asen		1234	sierpień 1246	1241	sierpień 1246	Iwan Asen II Anna Maria
36	Michał I Asen		1238/41	1256	1246	1256	Iwan Asen II Irena Komnena Dukaina
37	Koloman II Asen		?	1256	1256	1256	Aleksander ?
38	Mico Asen		?	?	1256	1257	? ?
39	Konstantyn I Tich		?	1277	1257	1277	Tichomir ?
40	Michał II Tich		1271	?	1277	1279	Konstantyn I Tich Maria
41	Iwajło		?	1280	1277	1280	? ?
42	Iwan Asen III		ok. 1259	1303	1279	1280	Mico Asen Maria

Dynastia Terterowiczów

#	Imię		Lata życia		Czas rządów		Rodzice
			urodzony	zmarł	od	do
43	Jerzy I Terter		?	po 1301	1280	1292	? ?
44	Smilec		?	1298	1292	1298	? ?
45	Iwan IV Smilec		?	ok. 1330	1298	1299	Smilec Smilcena Paleologina
46	Czaka		?	1300 (?)	1299	1300	Nogaj ?
47	Teodor Swetosław Terter		ok. 1270	1322	1300	1321	Jerzy I Terter Maria Terter
48	Jerzy II Terter		?	1323	1321	1323	Teodor Swetosław Terter Eufrozyna Tatarka

Dynastia Szyszmanowiczów

#	Imię		Lata życia		Czas rządów		Rodzice
			urodzony	zmarł	od	do
49	Michał III Szyszman		ok. 1280	23 lipca 1330	1323	1330	Szyszman ?
50	Iwan Stefan		1300/01	1373	sierpień 1330	styczeń/luty 1331	Michał III Szyszman Anna Neda
51	Iwan Aleksander		?	17 lutego 1371	1331	17 lutego 1371	Stracimir Keraca Petrica

Aby pozbawić syna z pierwszego małżeństwa, Iwana Stracimira, praw do korony Iwan Aleksander nadał mu w 1355 roku władzę w prowincji widyńskiej. W 1363 roku Iwan Aleksander podzielił swe państwo pomiędzy synów: starszy Iwan Stracimir otrzymał ziemię widyńską aż do Iskyru. Iwan Szyszman, ulubieniec ojca, został władcą większej części państwa ze stolicą Tyrnowem. Car rozporządził, że po jego śmierci starszy syn ma podlegać młodszemu. W 1371, po śmierci ojca, Iwan Stracimir ogłosił się carem niezależnego carstwa i zaczął prowadzić własną, niezależną politykę. W 1388 carstwo zostało uzależnione od Imperium Osmańskiego.

Carstwo Bułgarskie w Tyrnowie

#	Imię		Lata życia		Czas rządów		Rodzice
			urodzony	zmarł	od	do
52	Iwan Szyszman		ok. 1350	3 czerwca 1395	1371	1393	Iwan Aleksander Sara Teodora
Imperium Osmańskie zajmuje Tyrnowo w 1393

Carstwo Bułgarskie w Widyniu (Carstwo Widyńskie)

#	Imię		Lata życia		Czas rządów		Rodzice
			urodzony	zmarł	od	do
53	Iwan Sracimir		1324	1397	1356	1396	Iwan Aleksander Teodora
Imperium Osmańskie zajmuje Widyń w 1396
54	Konstantyn II Asen		1369	17 września 1422	1396 (?)	1417 (?)	Iwan Stracimir Anna

Księstwo Bułgarii (1878–1908)

Dynastia Battenbergów

#	Imię		Lata życia		Czas rządów		Rodzice
			urodzony	zmarł	od	do
55	Aleksander I Battenberg		5 kwietnia 1857 Werona, Cesarstwo Austriackie	17 listopada 1893 Graz, Austro-Węgry	29 kwietnia 1879	7 września 1886	Aleksander Julia Hauke

Dynastia Koburska (linia Sachsen-Coburg-Gotha dynastii Wettynów)

#	Imię		Lata życia		Czas rządów		Rodzice
			urodzony	zmarł	od	do
56	Ferdynand I Koburg		26 lutego 1861 Wiedeń, Cesarstwo Austriackie	10 września 1948 Coburg, Aliancka Okupacja Niemiec	7 lipca 1887	5 października 1908	August Koburg Klementyna Orleańska

Trzecie Carstwo Bułgarii (1908–1946)

Dynastia Koburska (linia Sachsen-Coburg-Gotha dynastii Wettynów)

#	Imię		Lata życia		Czas rządów		Rodzice
			urodzony	zmarł	od	do
56	Ferdynand I Koburg		26 lutego 1861 Wiedeń, Cesarstwo Austriackie	10 września 1948 Coburg, Aliancka Okupacja Niemiec	5 października 1908	3 października 1918	August Koburg Klementyna Orleańska
57	Borys III		30 stycznia 1894 Sofia, Carstwo Bułgarii	28 sierpnia 1943 Sofia, Carstwo Bułgarii	3 października 1918	28 sierpnia 1943	Ferdynand I Koburg Maria Luiza Burbon-Parmeńska
58	Symeon II		16 czerwca 1937 Sofia, Carstwo Bułgarii		28 sierpnia 1943	15 września 1946	Borys III Joanna Sabaudzka

Bułgaria po 1946

Osobny artykuł: Ludowa Republika Bułgarii.

Zobacz też

• Bułgarskie królowe

Bibliografia

Uwagi

1. Bracia Komitopuli: Mojżesz, Dawid, Aaron i Samuel oderwali zachodnie prowincje państwa bułgarskiego jeszcze w 969 roku, tworząc własne niezależne carstwo zachodniobułgarskie.
2. Brat Borysa II, car w macedońskiej części Bułgarii, usunięty, zmarł w 997 w bizantyjskiej niewoli.
3. Przez część historyków uważany za ostatniego władce pierwszego carstwa.
4. Koronowany 8 listopada 1204.