Władysław Beksiński

Władysław Ludwik Beksiński (ur. 16 czerwca 1850 w Sanoku, zm. 9 kwietnia 1929 tamże^[1]) – polski inżynier architekt.

Władysław Beksiński

Data i miejsce urodzenia	16 czerwca 1850 Sanok
Data i miejsce śmierci	9 kwietnia 1929 Sanok
Miejsce spoczynku	Cmentarz Centralny w Sanoku
Zawód, zajęcie	architekt
Narodowość	polska
Uczelnia	Politechnika Lwowska
Stanowisko	architekt miejski
Pracodawca	Magistrat Sanok
Rodzice	Mateusz Beksiński Karolina Machalska
Małżeństwo	Helena Zajchowska
Dzieci	Stanisław, Zygmunt, Władysława, Maria, Karolina
Krewni i powinowaci	Zdzisław Beksiński, Tomasz Beksiński, Walenty Lipiński, Kazimierz Lipiński, Henryk Kopia, Franciszek Orawiec

Dom Beksińskich przy ulicy Jagiellońskiej

Kamienice ul. Sobieskiego 8 i 10

Ratusz przy ul. Rynek 16

Budynek obecnego II Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie przy ul. Mickiewicza 11

Grobowiec rodziny Beksińskich, pierwotnie zaprojektowany przez Władysława (Cmentarz Centralny w Sanoku)

Życiorys

Władysław Ludwik Beksiński urodził się 16 czerwca 1850 w Sanoku^[2][3][4]. Był synem Mateusza (1814-1886), powstańca listopadowego, założyciel Zakładów Kotlarskich, które dały początek późniejszej fabryce wagonów i autobusów Autosan) i Karoliny z domu Machalskiej (1830-1891)^[2]. Miał siostrę Izabelę Marię (1848-1856^[5]). Był spowinowacony z Walentym i Kazimierzem Lipińskimi oraz Henrykiem Kopią^[6].

Ukończył gimnazjum realne w Tarnowie^[7]. Został absolwentem architektury na Politechnice Lwowskiej. Po studiach pracował jako inżynier miejski w Nadwórnej. W 1886, po śmierci ojca, przeprowadził się ponownie do Sanoka, zamieszkał w domu pod ówczesnym adresem ulicy Lwowskiej 225b nad Potokiem Płowieckim^[8] (obecnie ulica Jagiellońska). 30 października 1890 został mianowany na stanowisko inżyniera miejskiego w Sanoku z charakterem prowizorycznym^[9]. Od tego czasu piastował tę posadę w magistracie Sanoka^[10]. 29 października 1891 otrzymał tzw. stabilizację i został mianowany stałym urzędnikiem miejskim^[11]. Jednocześnie do 16 września 1897 pełnił funkcję komisarza ogniowego w Sanoku^[12]. Od około 1902 był znawcą dla oceniania realności z większych przedsiębiorstw przemysłowych dla całego okręgu C. K. Sądzie Obwodowego w Sanoku (błędnie wskazywany jako Józef Beksiński)^[13]. W 1890 roku wszedł w skład Komisji Wodociągowej w Sanoku, zmierzającej do opracowania projektu wodociągów w mieście. W 1904 roku sporządził „Memoriał do Rady Gminnej Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka w sprawie mających się urządzić wodociągów”, który powstał w wyniku jego badań lokalizacji ujęć wody. Pełnił funkcje zastępcy dyrektora kasjera, od stycznia 1900 był członkiem zarządu^[14], od lipca 1904 członkiem dyrekcji Powiatowego Towarzystwa Zaliczkowego w Sanoku^[15] (drugim dyrektorem w 1905^[16]). Zasiadł w radzie nadzorczej Towarzystwa Kasy Zaliczkowej w Sanoku^[17]. 15 marca 1904 został wybrany na okres trzech lat cenzorem Kasy Oszczędności w Sanoku^[18]. W listopadzie 1910 został przewodniczącym komisji egzaminacyjnej dla czeladników rękodzielniczych^[19]. Został II zastępcą prezesa zarządu założonego 24 kwietnia 1904 sanockiego oddziału Towarzystwa Ligi Pomocy Przemysłowej^[20]. Od grudnia 1920 był członkiem dyrekcji stowarzyszenia Towarzystwo Spółdzielcze przy Powiatowym Towarzystwie Zaliczkowym w Sanoku^[21]. Do sierpnia 1925 zasiadał w dyrekcji Kasy Zaliczkowej w Sanoku^[22]. Na przełomie 1890/1891 przystąpił do Krakowskiego Towarzystwa Technicznego^[23]. Od 1878 był członkiem zwyczajnym Polskiego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie^[24]. W 1912 uczestniczył w VI Zjeździe Techników Polskich w Krakowie^[25]. W 1921 został powołany na liście znawców z zawodu budownictwa i inżynierii dla oszacowania przedmiotów i gruntów, mogących ulec wywłaszczeniu dla kolei żelaznej oraz do wyznaczenia wynagrodzeń za wywłaszczenie praw wodnych^[26].

Był członkiem wspierającym^[27] i członkiem zwyczajnym - założycielem Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego; przystąpił w 1913^[28]. Został członkiem założycielem^[29] i zasiadał we władzach sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, działającego w gmachu przy ulicy Mickiewicza^[30], był we władzach wydziału i komisji budowlanej^[31][32], otrzymał tytuł członka honorowego^[33]. Jego nazwisko zostało umieszczone w drzewcu sztandaru TG Sokół w Sanoku, na jednym z 125 gwoździ upamiętniających członków gniazda^[34]. 20 stycznia 1897 został wybrany członkiem wydziały Kółka Dramatyczno-Muzycznego w Sanoku^[35]. Był członkiem wydziału Towarzystwa „Korpusy Wakacyjne” w Sanoku^[36]. Był także jednym z najaktywniejszych członków Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka (1904-1914)^[37] (w 1910, 1912 wybierany wydziałowym^[38]). Był członkiem komitetu organizacyjnego Krajowy Zjazd Strażacki w Sanoku zorganizowany w lipcu 1904^[39]. 27 października 1905 został wybrany członkiem komisji rewizyjnej Towarzystwa Pomocy Naukowej w Sanoku^[40]. 4 listopada 1906 został wybrany skarbnikiem Rady Parafialnej przy Parafii Przemienienia Pańskiego w Sanoku^[41].

Po 26 latach pracy na stanowisku inżyniera miejskiego w Sanoku na jego prośbę miejscowa Rada Miejskiej 28 grudnia 1916 przyjęła wniosek o przeniesienie go w stan spoczynku^[42]. Po wieloletniej, niespełna 40-letniej pracy na stanowisku architekta miejskiego i kierownika Wydziału Budowlanego magistratu w Sanoku^[43], z dniem 5 stycznia 1928 przeszedł na emeryturę. Tego samego dnia na posiedzeniu Rady Miejskiej w Sanoku przyznano mu tytuł Honorowego Obywatela Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka jako uczczenie całokształtu pracy zawodowej i społecznej^[44].

Władysław Beksiński zmarł 9 kwietnia 1929 w Sanoku^[3]. Został pochowany w zaprojektowanym przez siebie rodzinnym grobowcu na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku 11 kwietnia 1929^[3][45].

Jego żoną przez przeszło 40 lat była Helena^[3] (wzgl. Maria Helena^[4][46]) z domu Zajchowska (pochodząca z Dynowa, działaczka Towarzystwa św. Wincentego à Paulo w Sanoku^[47], zm. 21 czerwca 1940^[48]). Ich dziećmi byli: Stanisław Mateusz (1887-1953), Zygmunt Jan (ur. 1888^[49], zmarł na gruźlicę 12 listopada 1905 w wieku 18 lat)^[50][a], Władysława Helena (zm. 1 grudnia 1897 trzy dni po urodzeniu^[46][51]), Maria Władysława (1899-1947) i Karolina Zofia (ur. 1900). Był dziadkiem Zdzisława (1929-2005), i pradziadkiem Tomasza (1958-1999). Córka Władysława w 1922 wyszła za mąż za Franciszka Orawca. Młoda para otrzymała jako wiano część wybudowanej przez Władysława Beksińskiego w latach 90. XIX wieku^[52] kamienicy przy ul. Jana III Sobieskiego^[53] (drugą część budynku otrzymał syn Stanisław)^[52], po czym zamieszkali w Poroninie (wiosną 1940 Franciszek został zamordowany w Katyniu; był stryjem Bronisławy Orawiec-Löffler, która 10 kwietnia 2010 roku zginęła w katastrofie lotniczej w Smoleńsku^[54]). Władysława Orawiec po powstaniu warszawskim została wywieziona do III Rzeszy, a po powrocie wskutek ciężkiej choroby zmarła^[55] (osieroconego syna Władysławy, Jerzego, adoptowała siostra Franciszka, Aniela Gut-Stapińska^[56]; Jerzy Orawiec (1935-1990) później został reżyserem filmów dokumentalnych^[57]). Druga córka została żoną S. Wahla (dyrektor rafinerii ropy naftowej we Wróbliku Szlacheckim). Syn Władysława, Stanisław, inżynier geometra, także uzyskał wykształcenie na Politechnice Lwowskiej, i podobnie jak jego ojciec pracował w Wydziale Budowlanym sanockiego Urzędu Miejskiego.

1 października 2011 otwarto w Sanoku ścieżkę spacerową pod nazwą „Śladami Rodu Beksińskich”, wytyczoną i przebiegającą przez miejsca w mieście związane z rodziną Beksińskich. Na jej trasie umieszczono jedenaście tablic informujących o dokonaniach przedstawicieli rodziny. Tablice wykonano w formie sztalug malarskich z uwagi na działalność Zdzisława Beksińskiego i artystyczne profesje innych członków rodziny^[58].

Dokonania

Władysław Beksiński nadzorował i budował oraz był autorem wielu projektów budowy i planów przebudowy budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej, zrealizowanych w Sanoku, które do dziś są ozdobą miasta^[59].

• W 1882 był zastępcą kierownika budowy, inż. Henryka Stoya, przy wznoszeniu gmachu C. K. Gimnazjum w Sanoku^[60].
• Plan rzeźni miejskiej z 1892^[61].
• Urządzenie skweru na placu św. Jana w Sanoku^[62].
• Plan zabudowy przestrzennej miasta w 1894 (do przyjęcia uchwały przyczynił się Kazimierz Lipiński, wykonując kopię projektu na potrzeby dyskusji nad projektem w Radzie Miasta)^[63],
• Dokumentacja techniczna z projektem cmentarza komunalnego i kaplicy pogrzebowej w Sanoku (obecnie Cmentarz Centralny przy ul. Rymanowskiej)^[64]. Dodatkowo projekt został wydany drukiem jako ogólne zasady zakładania i urządzania nowych cmentarzy^[65] i opublikowany w „Czasopiśmie Technicznym” (1896)^[66] – miał służyć za wzór do naśladowania przy tworzeniu cmentarzy w Galicji^[67]. Kaplica jest w stylu neogotyckim, na planie prostokąta z dwoma ściętymi narożnikami^[68].
• Projekt przebudowy starego ratusza z XVIII w., opracowanie jednolitej fasady z przejętym przez miasto budynkami przy rynku i stworzenie nowego ratusza o jednolitym charakterze (1892)^[69] (obecnie ratusz znajduje się pod adresem Rynek 16).
• Kamienice przy ul. Jana III Sobieskiego 8 i 10, pierwotnie pod numerami 4 i 6 (właścicielem części zostały dzieci Władysława, odpowiednio Stanisław – nr 4 i Władysława – nr 6^[70][52]. Elewację ozdabiają dekoracyjne fryzy z płytek ceramicznych z ornamentem floralnym. W szczycie fasady frontowej znajduje się zniszczony herb Polski. W elewacji północnej umieszczona jest tablica z napisem „Pod Białym Orłem”^[71]. W latach 70. XX wieku został przeprowadzony generalny remont gmachu, dobudowano drugie piętro^[72].
• Projekt willi rodziny Zaleskich (1894), położona przy placu św. Jana w Sanoku. Została wybudowana latach 1896-1910. Jej właściciel, ceniony sanocki lekarz, dr Karol Zaleski miał zamiar, aby rodowa siedziba nawiązywała architektonicznie do pałaców weneckich^[73]. Zwana także „Sokole Gniazdo” z uwagi na umiejscowienie tuż nad 40-metrową skarpą. Drugim projektantem był Wilhelm Szomek.
• Budynek przy ówczesnej ul. Andrzeja Potockiego, później pod adresem ul. Podgórze 8, istniejący do 1996^[74].
• Gmach Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku – wybrano projekt przygotowany przez inż. Beksińskiego^[32][75]. Ponadto na przełomie 1899/1900 inż. Władysław Beksiński i Karol Gerardis prowadzili budowę budynku^[32].
• Współbudowniczy pomnika Tadeusza Kościuszki na Placu św. Jana w Sanoku. Przed był w składzie komisji opiniującej powstanie pomnika^[76], później wykonanego przez rzeźbiarza Juliana Markowskiego ze Lwowa, odsłoniętego w 1902, zburzonego w kwietniu 1941 przez nazistowskich okupantów (obecny, inny pomnik Kościuszki od września 1962 znajduje się przy ul. Kościuszki).
• Przebudowa XIX w. kamienicy przy ul. Grzegorza 2 w Sanoku, zwanej także Ramerówka lub Arkady (dawniej mieściła m.in. „Czytelnię Mieszczańską, kino)^[77].
• Projekt parku miejskiego im. Adama Mickiewicza w Sanoku stworzony pod koniec XIX w. na ówczesnej górze Stróżnia (obecnie Góra Parkowa).
• Projekt budynku Szkoły Ludowej im. Franciszka Józefa I, otwartej w 1898, obecnie II Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie w Sanoku.
• Przebudowa wieży kościoła franciszkanów w Sanoku ukończona w 1895^[78].
• Kierowanie budową siedziby garnizonu 57. batalionu Landwehry (w czasie II Rzeczypospolitej w budynku stacjonował I batalion 2 Pułku Strzelców Podhalańskich, obecnie mieści się w nim Zespół Szkół nr 1 im. Karola Adamieckiego, popularny „Ekonomik”)^[72][79].
• Był jednym z opiniodawców projektu wież kościoła Przemienienia Pańskiego w Sanoku z początku XX wieku^[80].
• Projekt grobowca rodzinnego Beksińskich na cmentarzu przy ulicy Rymanowskiej^[81]. Zostali w nim pochowani Władysław i Helena, córka Karolina^[82]. Pierwotny wygląd grobowca został zmieniony. Obecnie, nagrobek, poza lakoniczną inskrypcją zawierającą nazwisko rodziny, nie posiada informacji dotyczących jej członków i danych dotyczących dat narodzin i śmierci.

Uwagi

1. W informacjach prasowych „Gazeta Sanocka” z 19 listopada 1905 pierwotnie podała, że zmarły syn miał na imię Stanisław, a w wydaniu z 26 listopada 1905 wskazała po pogrzebie, iż był to Zygmunt. Historyk Andrzej Romaniak podał, iż syn Zygmunt Jan żył w latach 1888-1929. Zob. Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 8, 490. ISBN 978-83-60380-26-0.