Włośnianka późnojesienna

Włośnianka późnojesienna (Hebeloma hiemale Bres.) – gatunek grzybów należący do rodziny pierścieniakowatych (Strophariaceae)^[1].

Włośnianka późnojesienna

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	pierścieniakowate
Rodzaj	włośnianka
Gatunek	włośnianka późnojesienna
Nazwa systematyczna
Hebeloma hiemale Bres. Fung. trident. 2(11-13): 52 (1898)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hebeloma, Strophariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten opisał w 1898 r. Giacomo Bresàdola^[1]. Synonimy:

• Hebeloma crustuliniforme var. hiemale (Bres.) Maire 1933
• Hebelomatis hiemale (Bres.) Locq. 1979^[2].

Polską nazwę zarekomendował Władysław Wojewoda w 2003 r.^[3]

Morfologia

Kapelusz

Średnica 1,5–3,5 cm, lekko stożkowo-wypukły lub kopulasto-wypukły. Brzeg początkowo podwinięty, potem prosty, powierzchnia gładka, tłustawa, różowawo-płowa, żółtawo-płowa, na brzegu bladokremowa z białą obwódką o szerokości kilku mm. W eksykatach żółtawobrązowy, niewyraźnie dwukolorowy^[4].

Blaszki

Wąsko przyrośnięte, dość gęste, w liczbie od 48 do 60, z blaszeczkami, początkowo o barwie od białej do blado mlecznej kawy, potem bladobrązowe. Ostrza białe kłaczkowate, z kroplami płynu. W eksykatach brązowe z białymi brzegami^[4].

Trzon

Wysokość 2–4,5 cm, średnica 0,5–1,2 cm, równy, u nasady lekko maczugowaty. Powierzchnia białawo-kremowa, na większości długości całkowicie oprószona dużymi kłaczkami, w dolnej części bardziej gładka^[4].

Miąższ

Biały do wodnisto-kremowego, zwarty. Zapach rzodkiewkowy, słaby^[4].

Cechy mikroskopowe

Podstawki 25–35 × 7–9, większość czterozarodnikowa, niektóre dwuzarodnikowe, czasami z długimi sterygmami (do 5 µm). Zarodniki żółtawobrązowe, niektóre w odczynniku Melzera lekko brązowo, gruboziarniste, migdałowate, cytrynkowate, z krótkim dzióbkiem, na wierzchołku z wyraźną teksturą, grubościenne, lekko dekstrynoidalne, 10–12 × 6–7 µm, średnio 11,1 × 6,8 µm, Q = 1,64. Cheilocystydy długie, delikatnie maczugowate, butelkowate, niektóre z przegrodami, długości 35–75 µm, na wierzchołku 6–9 µm, w środku 4–6 µm, u podstawy 4,5–9 µm, w środku czasami pogrubione. Pleurocystyd brak. Skórka o grubości 60–200 µm, z kilkoma inkrustowanymi strzępkami^[4].

Gatunki podobne

Włośnianka późnojesienna wygląda jak mała wersja włośnianki rosistej (Hebeloma crustuliniforme), ale zwykle ma silniej wybarwiony kapelusz, szczególnie w środku. Jej cheilocystydy są na ogół napęczniałe w dolnej połowie, co daje im wygląd klepsydry. Zarodniki są bardziej gładkie niż zarodniki włośnianki ciemnobrązowej (H. vaccinum)^[4].

Występowanie

Włośnianka późnojesienna występuje w Ameryce Północnej, Europie, Afryce Północnej, Azji, Australii i na Nowej Zelandii. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniona i podano wiele jej stanowisk od Morza Śródziemnego po archipelag Svalbard na Morzu Arktycznym^[4]. W 2003 r. w Polsce W. Wojewoda przytoczył 5 stanowisk^[3], później podano wiele nowych, a bardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów^[5]. Gatunek ma status rzadkiego (R) na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski, przy czym w najbliższych latach prawdopodobnie przesunie się do grupy zagrożonych wymarciem, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia^[6].

Naziemny grzyb mykoryzowy występujący wśród traw w lasach, w kserotermicznych zaroślach i na górskich łąkach, zwłaszcza na wapiennym podłożu^[3]. W Europie występuje na nizinnych wydmach, w zaroślach, ogrodach i parkach oraz na siedliskach subalpejskich i alpejskich. Współżyje z szeroką gamą gatunków drzew liściastych i iglastych, w tym z wieloma gatunkami wierzby, również karłowatymi^[4].