Wikimedia Foundation

Wikimedia Foundation, oficjalnie Wikimedia Foundation Inc. – organizacja typu non-profit z siedzibą w San Francisco, zarządzająca serwisami internetowymi typu wiki o wolnej treści. Należy do ruchu społecznego Wikimedia(inne języki). Jest właścicielem serwerów i znaków towarowych projektów Wikimedia (Wikipedii oraz jej „projektów siostrzanych”). Została założona przez Jimmy’ego Walesa w 2003 w celu finansowania projektów Wikimedia.

Wikimedia Foundation

Państwo	Stany Zjednoczone
Siedziba	San Francisco
Data założenia	20 czerwca 2003
brak współrzędnych
Strona internetowa

W 2024 Fundacja zatrudniała ponad 640 pracowników i osiągnęła przychody rzędu 180 milionów USD. Od 2021 przewodniczącą rady powierniczej (organu zarządczo-nadzorczego) jest Natalija Tymkiw(inne języki). Od 2022 dyrektorką generalną jest Maryana Iskander(inne języki).

Historia

Siedziba Wikimedia Foundation w San Francisco do września 2017 r.

Jimmy Wales i Larry Sanger założyli Wikipedię w 2001 roku. Internetowa encyklopedia była początkowo finansowana przez Bomis, firmę Walesa nastawioną na zysk, i edytowana przez szybko rosnącą społeczność edytorów-wolontariuszy. Wczesna społeczność omawiała różne sposoby wspierania bieżących kosztów utrzymania i była zasadniczo przeciwna wyświetlaniu reklam na stronie^[1].

20 czerwca 2003 Jimmy Wales ogłosił decyzję o założeniu fundacji utrzymującej Wikipedię i Nupedię (prekursorkę Wikipedii)^[2]. Siedzibą Fundacji został St. Petersburg na Florydzie^[3]. Nazwa Wikimedia jest złożeniem słów „wiki” i „media” (ten drugi człon w znaczeniu, jakie ma w liczbie mnogiej). Została wymyślona przez Sheldona Ramptona w marcu 2003 jako nazwa zbiorcza różnych serwisów internetowych, które w sposób „wiki” miałyby gromadzić zbiory różnego rodzaju – encyklopedie, wiadomości, książki, muzykę czy wideo^[4].

W 2005 roku Fundacja uzyskała status status publicznej organizacji charytatywnej, określony w artykule 501(c)(3) amerykańskiego kodeksu podatkowego. Dzięki temu darowizny na rzecz Fundacji można odliczyć od federalnego podatku dochodowego^[5].

25 września 2007 rada powiernicza Fundacji postanowiła, że nową siedzibą będzie San Francisco. Decyzję tę uzasadniono usytuowaniem podobnych organizacji, potencjalnych partnerów, wyspecjalizowanym rynkiem pracy oraz lepszą i tańszą komunikacją międzynarodową (szczególnie z krajami azjatyckimi)^[6].

25 października 2021 Fundacja uruchomiła Wikimedia Enterprise, komercyjną usługę dostarczania treści Wikimedia odbiorcom, którzy korzystają z interfejsów API na dużą skalę, przede wszystkim przedsiębiorstwom Big Tech^[7]. W czerwcu 2022 ogłoszono, że Google i Internet Archive zostały pierwszymi klientami usługi, ale tylko Google miało za nią płacić^[8].

Działalność

Statut Fundacji określa, że celem jest gromadzenie i rozwijanie zasobów edukacyjnych, a także ich efektywne rozpowszechnianie na całym świecie^[9]. Misją organizacji jest utrzymywanie otwartych serwisów internetowych typu wiki, dostępnych bezpłatnie^[10].

Fundacja utrzymuje się z darowizn zarówno osób fizycznych, jak i prawnych, oraz z licencjonowania prawa do użycia nazw i logo projektów na produktach i w ramach usług komercyjnych.

Projekty i inicjatywy

Oprócz Wikipedii, Fundacja prowadzi działalność innych wiki, które opierają się na modelu darmowej treści, a ich głównym celem jest rozpowszechnianie wiedzy. Są to:

	Nazwa: Wikibooks Opis: zbiór podręczników strona WWW: wikibooks.org		Nazwa: Wikinews Opis: gazeta online strona WWW: wikinews.org		Nazwa: Wikispecies Opis: taksonomiczny katalog gatunków strona WWW: wikimedia.org
	Nazwa: Wikidata Opis: baza wiedzy strona WWW: wikidata.org		Nazwa: Wikipedia Opis: encyklopedia strona WWW: wikipedia.org		Nazwa: Wikiwersytet Opis: zbiór ćwiczeń i szkoleń strona WWW: wikiversity.org
	Nazwa: Wikimedia Commons Opis: repozytorium multimediów strona WWW: commons.wikimedia.org		Nazwa: Wikiquote Opis: zbiór cytatów strona WWW: wikiquote.org		Nazwa: Wikivoyage Opis: przewodnik turystyczny strona WWW: wikivoyage.org
	Nazwa: Meta-Wiki Opis: koordynacja wszystkich projektów Wikimedia strona WWW: meta.wikimedia.org		Nazwa: Wikisource Opis: biblioteka cyfrowa strona WWW: wikisource.org		Nazwa: Wiktionary Opis: słownik online i tezaurus strona WWW: wiktionary.org

Zarządzanie

Członkowie Rady Powierniczej opisują rolę Rady i wyjaśniają, w jaki sposób pozostają w kontakcie ze społecznościami tworzącymi projekty Wikimedia (2024)

Rada Powiernicza w marcu 2024

Na czele Fundacji stoi Rada Powiernicza (Board of Trustees). W jej skład wchodzi od dziewięciu do szesnastu osób: fundator (Jimmy Wales), do ośmiu członków wybranych przez społeczność Wikimedia i afiliantów w drodze głosowania oraz do siedmiu dokooptowanych przez Radę ze względu na kompetencje^[11]. Od czerwca 2021 p.o. przewodniczącej, a od października tego samego roku przewodniczącą Rady jest Natalija Tymkiw^[12][13].

W styczniu 2016 Rada dokooptowała Arnnona Geshuriego(inne języki), zarządzającego działem HR Tesla Motors^[14]. W tym samym miesiącu społeczność wolontariuszy wystosowała petycję przeciwko wyborowi Rady. Była to reakcja na informacje o związkach Geshuriego z aferą płacową w Dolinie Krzemowej i niewyjaśnione usunięcie Jamesa Heilmana(inne języki) z Rady^[15]. Geshuri zrezygnował pod koniec stycznia 2016^[16].

Rada może delegować swoje kompetencje do komitetów, w skład których mogą wchodzić wyłącznie jej członkowie. W 2024 istniały komitety: Wykonawczy, Audytu, Zarządczy, Produktu i Technologii oraz Spraw Społeczności^[17]. Funkcjonuje także kilka gremiów doradczych, podległych Radzie Powierniczej, m.in. Affiliations Committee (rekomenduje przyjęcie organizacji do grona afiliantów WMF)^[18].

Afilianci

     Chaptery (na niebiesko)

     Grupy użytkowników skupiające się na określonym terytorium (na zielono)

Wikimedia Foundation współpracuje z ok. 200 organizacjami i grupami należącymi do ruchu Wikimedia. Nie są to oddziały Fundacji przez nią zarządzane, lecz samodzielne podmioty, które zawarły umowy określające zasady współpracy między nimi a Wikimedia Foundation. Model stowarzyszenia z Wikimedia Foundation określa cztery typy afiliantów:

• chaptery – osoby prawne typu non-profit reprezentujące ruch Wikimedia i współdziałające w celach określonych globalnie, prowadzące działalność skupioną na określonym terytorium. Ich nazwa składa się z członu „Wikimedia” oraz nazwy geograficznej (narodowej lub węższej). Mogą one używać znaków towarowych należących do Wikimedia Foundation i uczestniczą w zbiórce funduszy prowadzonej przez WMF^[19]. W maju 2025 było 39 chapterów, w tym Wikimedia Polska^[20],
• organizacje tematyczne – osoby prawne typu non-profit reprezentujące ruch Wikimedia; ich działalność dotyczy określonego tematu, który niekoniecznie związany jest z obszarem geograficznym. Mają takie same prawa do wykorzystywania znaków towarowych WMF i uczestnictwa w zbiórce funduszy co chaptery^[19]. W maju 2025 były dwie organizacje tematyczne^[21];
• grupy użytkowników – grupy wolontariuszy z wyznaczonymi osobami kontaktowymi, pracujące nad wspólnymi projektami. Podstawową ich cechą jest łatwość zakładania i prowadzenia. Mają ograniczone prawo użycia znaków towarowych WMF, nie muszą być wyposażone w osobowość prawną^[19]. W maju 2025 były 152 grupy użytkowników^[22],
• partnerzy ruchu – organizacje podzielające wartości wyznawane przez uczestników ruchu Wikimedia, aktywnie wspierające działalność ruchu, mające ograniczone użycia znaków towarowych WMF^[19].

Pracownicy

Liczba pracowników Wikimedia Foundation według działów. Stan na czerwiec 2016

Liczba i struktura

Pierwszym pracownikiem Wikimedia Foundation był Brion Vibber, deweloper oprogramowania MediaWiki. Został zatrudniony pod koniec 2004^[23]. Przez niemal 20 lat liczba zatrudnionych rosła dynamicznie. W połowie 2005 w Wikimedia Foundation pracowało siedem osób (m.in. prawnik, rzecznik prasowy i trzy osoby w dziale technicznym)^[24]. W roku budżetowym 2009–2010 było już 50 pracowników, w następnym – 78, w 2011–2012 planowano zatrudniać ok. 120 osób, a do 2013 – ponad 170 osób^[25]. W 2015–2016 liczba pracowników wynosiła ok. 270–280^[26]. 31 grudnia 2022 Fundacja zatrudniała 711 pracowników. Niewiele ponad połowa mieszkała w Stanach Zjednoczonych, a pozostali – w 56 innych krajach^[27]. Na początku 2023 zapowiedziano bardziej powolny, łatwiejszy do utrzymania wzrost, ograniczenie wydatków na personel i zmniejszenie liczby stanowisk o 5%^[28]. W kolejnych latach liczba pracowników została ustabilizowana na poziomie niecałych 650^[29][30].

W planie na rok 2022–2023 podano, że ujednolicono zasady wynagradzania pracowników. Kształtując siatkę wynagrodzeń, uwzględniono cztery główne czynniki: zewnętrzne badanie mediany wynagrodzeń na podobnych stanowiskach w różnych branżach, koszty życia, branżę dla danego stanowiska i dostępny budżet. W tym czasie Fundacja zatrudniała specjalistów z 17 branż, w tym: nauki, komunikacji, udzielania grantów, prawnej, HR, finansów, fundraisingu oraz kilku związanych z IT (programowanie, inżynieria, design, zarządzanie produktem, analiza danych). Ustandaryzowano także nazwy stanowisk. Dla nie-menedżerów przewidziano pięć szczebli, od współpracownika (Associate) do głównego specjalisty (Principal), a dla menedżerów – cztery, od menedżera do wiceprezydenta^[27].

W maju 2025 Fundacja miała następujące działy^[31]:

• Biuro Dyrektora Generalnego – wspiera pracę Dyrektora Generalnego Wikimedia Foundation^[32]
• Advancement – pozyskiwanie funduszy, partnerstwa i programy grantodawcze^[33]
• Komunikacja – rozwój marki Wikimedia, marketing, media społecznościowe, public relations i działania na rzecz globalnej świadomości^[34]
• Finanse i Administracja – zarządzanie funduszami i zasobami Wikimedia Foundation^[35]
• Prawny – sprzeciw wobec rządowej inwigilacji i cenzury, obrona społeczności wolontariuszy, ułatwianie dyskusji politycznych i promowanie prywatności^[36]
• Produkt i Technologia – budowa, ulepszenia i utrzymywanie infrastruktury witryn Wikimedia^[37]
• Ludzie – rekrutacja i szkolenia^[38].

Dyrektorzy wykonawczy i generalni

Od czerwca 2006^[39] stanowiska szefa działu prawnego i dyrektora wykonawczego (Executive Director) piastował Brad Patrick. Jego następcą od lipca 2007 był Mike Godwin^[40]. W grudniu tego samego roku dyrektorką wykonawczą została Sue Gardner^[41]. Gardner pełniła to stanowisko przez siedem lat, do maja 2014. Wtedy to zastąpiła ją Lila Tretikov^[42]. Tretikov zrezygnowała z pracy w lutym 2016. Jej odejście było spowodowane krytyką jej planów zgłaszaną przez społeczność wikipedystów^[43].

Od czerwca 2016 dyrektorką wykonawczą i generalną (Executive Director and Chief Executive Officer) została Katherine Maher^[44]. Jej priorytetami było ustalenie nowej strategii ruchu społecznego Wikimedia i intensyfikacja działań ruchu w krajach rozwijających się. Maher odeszła z pracy w kwietniu 2021^[45]. Od stycznia 2022 funkcję dyrektorki generalnej (CEO) pełni Maryana Iskander(inne języki)^[46]. W maju 2025 Iskander ogłosiła, że w 2024, we współpracy z Radą Powierniczą i zespołem wykonawczym, zaczęła planować sukcesję i rekrutację kolejnego CEO, który ma zostać wybrany przed końcem roku 2025^[47].

Budżet

Budżet Wikimedia Foundation w latach 2003–2024 (rok budżetowy trwa od 1 lipca do 30 czerwca)

Rok budżetowy	Dochody		Wydatki		Aktywa netto
	Wartość (w USD)	Zmiana roczna (w proc.)	Wydatki (w USD)	Zmiana roczna (w proc.)	Aktywa netto (w USD)	Zmiana roczna (w proc.)
2003–2004[48]	80 129	nd.	23 463	nd.	56 666	nd.
2004–2005[48]	379 088	373,1	177 670	657,2	268 084	373,1
2005–2006[48]	1 508 039	297,8	791 907	345,7	1 004 216	274,6
2006–2007[49]	2 734 909	81,4	2 077 843	162,4	1 658 282	65,1
2007–2008[50]	5 032 981	84,0	3 540 724	70,4	5 178 168	212,3
2008–2009[51]	8 658 006	72,0	5 617 236	58,6	8 231 767	59,0
2009–2010[52]	17 979 312	107,7	10 266 793	82,8	14 542 731	76,7
2010–2011[53]	24 785 092	37,8	17 889 794	74,2	24 192 144	66,3
2011–2012[54]	38 479 665	55,2	29 260 652	63,6	34 929 058	44,4
2012–2013[55]	48 635 408	26,4	35 704 796	22,0	45 189 124	29,4
2013–2014[56]	52 465 287	8,6	45 900 745	28,6	53 475 021	18,3
2014–2015[56]	75 797 223	44,5	52 596 782	14,6	77 820 298	45,5
2015–2016[57]	81 862 724	8,0	65 947 465	25,4	91 782 795	17,9
2016–2017[58]	91 242 418	11,5	69 136 758	4,8	113 330 197	23,5
2017–2018[59]	104 505 783	14,5	81 442 265	17,8	134 949 570	19,1
2018–2019[60]	120 067 266	14,9	91 414 010	12,2	165 641 425	22,7
2019–2020[61]	129 234 327	7,6	112 489 397	23,0	180 315 725	8,9
2020–2021[62]	162 886 686	26,0	111 839 819	–0,6	231 177 536	28,2
2021–2022[63]	154 686 521	–5,0	145 970 915	30,5	239 351 532	3,5
2022–2023[64]	180 174 103	16,5	169 095 381	15,8	254 971 336	6,5
2023–2024[65]	185 383 511	2,9	178 471 109	5,5	271 555 390	6,5

W tym miejscu powinien znaleźć się wykres. Z przyczyn technicznych nie może zostać wyświetlony. Więcej informacji

Zobacz też

• MediaWiki