Wissarion Bielinski

Wissarion Grigorjewicz Bielinski^[a], ros. Виссарион Григорьевич Белинский (ur. 11 czerwca 1811 w Sweaborgu, zm. 26 maja^?/7 czerwca 1848 w Petersburgu) – rosyjski pisarz, filozof, krytyk literacki. Teoretyk kierunku rewolucyjnego demokratyzmu^[1][2][3] , okcydentalista^[4].

Wissarion Bielinski

Data i miejsce urodzenia	11 czerwca 1811 Sweaborg
Data i miejsce śmierci	7 czerwca 1848 Petersburg
Narodowość	rosyjska
Język	rosyjski
Dziedzina sztuki	literatura, filozofia

Życiorys

Pochodził z tzw. raznoczyńców (międzystanowej szlacheckiej inteligencji rosyjskiej), jego ojciec był zubożałym lekarzem^[4]. Wydalony z uniwersytetu za „brak zdolności”, w rzeczywistości za radykalizm. Od końca lat 30. XIX wieku poświęcił się pracy literackiej i publicystycznej. Był członkiem kółka Stankiewicza^[5], w ramach którego po raz pierwszy w Rosji studiowana była filozofia Hegla^[6]. Etap po zapoznaniu się z filozofią Hegla, biografowie Bielińskiego nazywają okresem „rozumnej rzeczywistości”, kiedy bezkrytycznie traktował rosyjską rzeczywistość. Następnie jednak, na drodze interpretacji tej samej filozofii, doszedł do przekonania o konieczności rewolucji, dzięki której zapanuje „królestwo wolności”^[7]. Wierzył w szczególną rolę sztuki i powołanie artysty do głoszenia prawdy. Jego jednoznaczny system etyczny i pogląd w sprawie znaczenia sztuki uczynił z niego jeden z największych autorytetów w życiu umysłowym Rosji epoki Mikołaja I, przyczynił się również do uczynienia krytyki literackiej jedną z najważniejszych platform dyskusji o szerszej tematyce politycznej i społecznej^[8]. W tekstach literackich omawiano odtąd zagadnienia, których nie można było, za sprawą cenzury, poruszyć wprost^[4].

Bielinski jako pierwszy w Rosji recenzował i komentował twórczość Puszkina, Lermontowa, Gogola oraz literackie debiuty Turgieniewa, Dostojewskiego i Niekrasowa. Każdy utwór omawiał w kontekście społecznym, filozoficznym i historycznym, w recenzjach zawierał wskazówki dla czytelników i autorów. Jego system oceniania dzieła, według kryteriów społecznych i politycznych, na trwałe wszedł do rosyjskiej krytyki literackiej^[4].

Napisał m.in. tragedię Dymitr Kalinin (nawiązał w niej do Podróży z Petersburga do Moskwy Aleksandra Radiszczewa).

W 1849, po zaostrzeniu konserwatywnego kursu polityki carskiej po Wiośnie Ludów, na uniwersytetach zabroniono publicznego wymieniania nazwiska Bielinskiego^[9]. Przeciwko poglądom Wissariona Bielinskiego na sztukę występował Aleksandr Drużynin.

Uwagi

1. W polskich źródłach nazwisko bywa spolszczane jako Bieliński.