Witold Czartoryski

Witold Leon Czartoryski (ur. 10 lutego 1864 w Weinhaus^[1] (Wiedeń), zm. 4 września 1945 w Makowie Podhalańskim) – polski książę i członek austriackiej Izby Panów, senator I i II kadencji w II RP.

Witold Leon Czartoryski

Czartoryski
Rodzina	Czartoryscy herbu Pogoń Litewska
Data i miejsce urodzenia	10 lutego 1864 Weinhaus, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	4 września 1945 Maków Podhalański, Polska
Ojciec	Jerzy Konstanty Czartoryski
Matka	Maria Joanna Czartoryska
Żona	Jadwiga Czartoryska
Dzieci	Maria Czartoryska Anna Maria Czartoryska Kazimierz Jerzy Czartoryski Jerzy Piotr Czartoryski Włodzimierz Alfons Czartoryski Jan Franciszek Czartoryski Roman Jacek Czartoryski Stanisław Ignacy Czartoryski Elżbieta Czartoryska Adam Michał Czartoryski Witold Tadeusz Czartoryski Piotr Michał Czartoryski
Odznaczenia

Witold Leon Czartoryski

Data urodzenia	10 lutego 1864
Data śmierci	6 września 1945
Prezes Rady Powiatowej w Jarosławiu
Okres	od 1898 1910 do 1904 1913
Przynależność polityczna	Związek Ludowo-Narodowy
Poprzednik	Jerzy Konstanty Czartoryski
Następca	Jerzy Konstanty Czartoryski Marian Lisowiecki
Wiceprezes Rady Powiatowej w Jarosławiu
Okres	od 1906 do 1910
Poprzednik	Adolf Dietzius
Następca	Ignacy Rychlik
Okres	od 1922 do 1930
Poprzednik	Aleksander Achmatowicz

Życiorys

Urodził się w pałacu Czartoryskich Weinhaus (inaczej zwanym Czartoryski-Schlössel(inne języki)), leżącym na terenie Wiednia. Ukończył Gimnazjum Państwowe w Jarosławiu, rok studiów filozoficznych i 3 lata Akademii Rolniczej w Wiedniu. Właściciel i zarządca klucza pełkińskiego nad Sanem (tartaki, cegielnie, stadniny koni) oraz Konarzewa (poznańskie) i Bielin (podkarpackie). Od 1903 roku członek zarządu cukrowni w Przeworsku, prezes spółki wodnej łańcucko-jarosławskiej. Zakładał ochronki i szkoły wiejskie, prowadził fundusz emerytalny, łożył na utrzymanie 17 parafii rzymsko- i greckokatolickich. Radny Rady powiatu jarosławskiego (1891–1918) w tym prezes Rady (1898–1904, 1910–1913) i wiceprezes (1906–1910). Członek i działacz Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego, członek jego Komitetu (27 czerwca 1894 – 30 czerwca 1900, 18 czerwca 1903 – 10 czerwca 1906) wiceprezes (30 czerwca 1900 – 18 czerwca 1903 i 10 czerwca 1906 – 24 czerwca 1910) oraz prezes (24 czerwca 1910 – 20 czerwca 1914)^[2].

W 1906 roku był założycielem Towarzystwa Kółek Ziemian, przekształconego (po 1918 roku) w Związek Ziemian. Poseł do Sejmu Galicyjskiego (1908–1914): prezes klubu „Środka”, członek komisji rolnej i szkolnej. Od 1913 roku dziedziczny członek w austriackiej Izby Panów w Wiedniu. W 1914 roku jako przedstawiciel Centrum Konstytucyjnego był członkiem sekcji wschodniej Naczelnego Komitetu Narodowego^[3]. Członek Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny^[4]. Uczestnik konferencji założycielskiej Komitetu Narodowego Polskiego z siedzibą w Paryżu.

W 1918 roku mianowany przez Radę Regencyjną komisarzem dla Galicji, czego nie uznała galicyjska Polska Komisja Likwidacyjna^[5]. W 1922 roku posiadał majątki ziemskie o powierzchni 18 140 ha^[6]. Senator RP I kadencji w latach 1922–1927 i II kadencji w 1930. Członek zarządu Biblioteki Polskiej w Paryżu, działacz TSL i Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych, członek komisji egzaminacyjnej Akademii Rolniczej w Dublanach i Studium Rolniczego w Krakowie, prezes Wyższych Kursów Ziemiańskich we Lwowie (tzw. Kursy Turnaua). Wiceprezes Centralnej Organizacji Stowarzyszeń Rolniczych w Warszawie.

Od 1928 był członkiem Rady Naczelnej i Komitetu Politycznego Stronnictwa Narodowego^[7].

W maju 1931 został wyróżniony godnością członka honorowego Towarzystwo Szkoły Ludowej^[8].

Współwydawca „Rzeczypospolitej” i „Warszawianki”, uczestnik Akcji Katolickiej i członek Sodalicji Mariańskiej. W czasie II wojny światowej pozostał na skrawku majątku Pełkinie, który opuścił w 1944 roku i zamieszkał u syna Stanisława w Makowie Podhalańskim. Autor publikacji Park dworski w Pełkiniach, Kilka słów o przycinaniu i leczeniu chirurgicznym drzew... (1929). Współpracownik „Rolnika” (1908), „Gazety Narodowej” (1912), „Hodowcy”, „Jeźdźca” i innych.

Zmarł 4 września 1945 w Makowie Podhalańskim.

Rodzina

21 lutego 1889 roku książę Witold poślubił Jadwigę Dzieduszycką (ur. 2 marca 1867, zm. 12 lipca 1941 we Lwowie), córkę Włodzimierza Dzieduszyckiego. Czartoryscy mieli dwanaścioro dzieci, tj. trzy córki i dziewięciu synów:

• Maria Anna (ur. 23 lutego 1890, zm. 21 czerwca 1981)
• Anna Maria (ur. 18 kwietnia 1891, zm. 23 maja 1951)
• Kazimierz Jerzy (ur. 7 sierpnia 1892, zm. 24 maja 1936)
• Jerzy Piotr (ur. 23 lutego 1894, zm. 2 sierpnia 1969)
• Włodzimierz Alfons (ur. 3 listopada 1895, zm. 2 października 1975)
• Jan Franciszek (ur. 19 lutego 1897, zm. 6 września 1944)
• Roman Jacek (ur. 21 listopada 1898, zm. 24 października 1958)
• Stanisław Ignacy (ur. 26 stycznia 1902, zm. 9 sierpnia 1982)
• Elżbieta (ur. 9 września 1904, zm. 21 września 1904)
• Adam Michał (ur. 16 stycznia 1906, zm. 11 czerwca 1998)
• Witold Tadeusz (ur. 8 lutego 1908, zm. 17 maja 1945)
• Piotr Michał (ur. 1 września 1909, zm. 17 grudnia 1993)

Atmosfera domu była przesiąknięta głęboką wiarą; książę Witold i księżna Jadwiga należeli do Sodalicji Mariańskiej. Rodzice świadomie starali się wychowywać w wierze swe dzieci, co zaowocował w przyszłości m.in. tym, że dwaj bracia Jana zostali księżmi diecezjalnymi, a siostra wizytką.