Witold Kula

Witold Kula (ur. 18 kwietnia 1916 w Warszawie, zm. 12 lutego 1988 tamże) – polski historyk, w latach 1950–1986 profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Przedstawiciel polskiej szkoły historii społeczno-gospodarczej.

Witold Kula

Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	18 kwietnia 1916 Warszawa
Data i miejsce śmierci	12 lutego 1988 Warszawa
Profesor zwyczajny doktor nauk humanistycznych
Specjalność: historia
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Doktorat	1939 UW
Habilitacja	1947 UŁ
Profesura	1950
Polska Akademia Nauk
Status	członek
Badacz, wykładowca
jednostka	Instytut Historii PAN
Okres zatrudn.	1953–1968
uczelnia	Uniwersytet Warszawski
Okres zatrudn.	do 1986

Życiorys

Grób historyka Witolda Kuli na Cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie

Jego rodzicami byli Jan Kula i Jadwiga z domu Liwska. Uczęszczał do Gimnazjum im. Reja w Warszawie, gdzie w 1934 zdał maturę^[1]. W tym samym roku rozpoczął studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim, a następnie ekonomiczne w Wolnej Wszechnicy Polskiej. Był uczniem Natalii Gąsiorowskiej. W 1939 obronił na UW doktorat, którego promotorem był Stanisław Arnold^[2].

W czasie II wojny światowej żołnierz Armii Krajowej, współpracownik Biura Informacji i Propagandy oraz uczestnik tajnego nauczania. Brał aktywny udział w akcjach ratowania Żydów. Po upadku powstania warszawskiego, jako podporucznik, trafił na siedem miesięcy do oflagu Grossborn.

Po wojnie podjął pracę na Uniwersytecie Łódzkim, gdzie habilitował się w 1947. W 1950 objął profesurę na UW^[3]. Członek Marksistowskiego Zrzeszenia Historyków^[4]. Od 1979 członek korespondent, od 1986 członek rzeczywisty Polski Akademii Nauk^[5][6]. Wykładał również w Instytucie Kształcenia Kadr Naukowych^[7].

Był współorganizatorem i profesorem (1953–1968) Instytutu Historii PAN, w latach 1968–1970 prezes Międzynarodowego Stowarzyszenia Historii Gospodarczej, którego był później prezesem honorowym, zaś w latach 1974–1983 – wiceprzewodniczący Międzynarodowej Komisji Metrologii Historii. Członek Polskiej Akademii Nauk. Zajmował się badaniem dziejów gospodarczo-społecznych Polski, metodologią historii oraz metrologią pojmowaną jako oddzielna dziedzina nauki. 20 sierpnia 1980 podpisał apel 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami^[8].

Jego pracę naukową odznaczało interdyscyplinarne podejście oraz nowatorstwo teoretyczne. Wychodząc z tradycji marksistowskich udało mu się stworzyć oryginalne koncepcje początków polskiego kapitalizmu, zaproponować model funkcjonowania peryferyjnego feudalizmu na ziemiach polskich w XVI–XVII wieku, co znalazło odzwierciedlenie zwłaszcza w przetłumaczonej na wiele języków pracy Teoria ekonomiczna ustroju feudalnego. Próba modelu (Warszawa 1962)^[9]. Najpopularniejszą jego pracą są Miary i ludzie (Warszawa 1970). Od lat 60. współpracował blisko z historykami francuskiej Szkoły Annales. Jego prace były cytowane m.in. przez wybitnego przedstawiciela tej szkoły oraz jednego z najwybitniejszych historyków europejskich XX wieku Ferdynanda Braudela^[10].

Żoną Witolda Kuli była Nina Assorodobraj-Kula, socjolog, profesor UW, a synem Marcin Kula. Jest pochowany na cmentarzu reformowanym przy ul. Żytniej w Warszawie (kwatera 2-5-4)^[11].

Uczniowie

Witold Kula wychował wielu uczniów, spośród których najbardziej znani to: Jerzy Jedlicki, Andrzej Jezierski, Jacek Kochanowicz, Janina Leskiewiczowa, Tadeusz Łepkowski.

Prace

• Historia gospodarcza Polski w dobie popowstaniowej, 1864–1918 (1947)
• Szkice o manufakturach w Polsce XVIII wieku (1956)
• Rozważania o historii (1958)
• Teoria ekonomiczna ustroju feudalnego. Próba modelu (1962)
• Problemy i metody historii gospodarczej (1963)
• Miary i ludzie (1970)
• Historia, zacofanie, rozwój (1983)
• Wokół historii (1988)
• Rozdziałki (1996)^[12]
• Demografia Królestwa Polskiego w latach 1836–1846, wyd. Marek Górny, Poznań-Wrocław 2002 („Badania z Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 61), s. 176.