Wyborg

Wyborg (ros. Выборг, fiń. Viipuri, szw. Viborg) – miasto w Rosji, w obwodzie leningradzkim, leżące na Przesmyku Karelskim, nad Zatoką Wyborską. W Wyborgu występuje głównie przemysł stoczniowy, spożywczy, chemiczny, odzieżowy i elektrotechniczny. Miasto jest również ośrodkiem uzdrowiskowym i celem wypraw turystów. Według oficjalnych danych federalnych w 2021 roku zamieszkiwały je 74 054 osoby.

Wyborg

Выборг
Viipuri

Widok na miasto z wieży zamkowej
Herb Flaga
Państwo	Rosja
Obwód	leningradzki
Data założenia	1293
Prawa miejskie	1403
Burmistrz	Dmitrij Nikulin[1]
Powierzchnia	160,84 km²
Wysokość	3 m n.p.m.
Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość	74 054[2] 460,4 os./km²
Nr kierunkowy	+7 (81378)
Kod pocztowy	188800-188811
Tablice rejestracyjne	47
Położenie na mapie obwodu leningradzkiego Wyborg
Położenie na mapie Rosji Wyborg
60°42′08″N 28°45′46″E
Strona internetowa

Historia

Wyborg, zamek z XIII wieku

Wyborg istniał już w X wieku, jako mała rybacka wioska zamieszkana przez Karelów. W niedługim czasie po wybudowaniu tam fortu, stał się ważnym ośrodkiem handlowym w księstwie Karelii. W XII wieku po raz pierwszy był wzmiankowany. W 1293 roku wraz z przyłączeniem księstwa przez Tyrgilsa Knutssona do królestwa Szwecji, został wybudowany zamek. Od XIV wieku Viipuri (Wyborg) należało do Hanzy. Miasto było położone na terenach spornych między Szwecją a Rosją. W XVII wieku miasto podupadło i straciło nieco na znaczeniu. W 1721 roku w wyniku szwedzko-rosyjskiego pokoju w Nystad przeszło w ręce Rosji.

Od 1811 roku włączone w skład Wielkiego Księstwa Finlandii, znajdującego się pod berłem Romanowów. Wraz z wybudowaniem do miasta linii kolejowej w 1869 roku, zaczął rozwijać się przemysł. Miasto było siedzibą istniejącej w latach 1892–1924 eparchii fińskiej i wyborskiej.

W latach 1918–1940 miasto należało do niepodległej Finlandii jako Viipuri. Było ono drugim co do wielkości miastem Finlandii oraz ważnym ośrodkiem przemysłowym, gospodarczym i kulturalnym. 95% mieszkańców stanowili Finowie, ale ważny element w życiu miejskim stanowiły różne mniejszości, np. Rosjanie, Niemcy, Żydzi i Tatarzy oraz szwedzkojęzyczni Finowie. Architekt Alvar Aalto zaprojektował (1927–1935) w Wyborgu słynną funkcjonalistyczną bibliotekę, która jest uważana za jeden z najważniejszych pomników modernistycznej architektury.

W wyniku wojny zimowej Finlandia utraciła miasto wraz z Przesmykiem Karelskim. Mieszkający w Wyborgu Finowie zostali ewakuowani na inne obszary Finlandii, a miasto zostało zaminowane przez Armię Czerwoną. 23 czerwca 1941 roku (dzień po niemieckim ataku na ZSRR), Finlandia została zaatakowana przez ZSRR. W krótkim czasie jej wojska przejęły inicjatywę i opanowały Wyborg, podchodząc następnie pod Leningrad w tzw. wojnie kontynuacyjnej, co pozwoliło na powrót uchodźców. 20 czerwca 1944 roku, w czasie operacji wyborskiej, miasto zostało zajęte przez 21 Armię, wchodzącą w skład Frontu Leningradzkiego^[3].

Po zakończeniu wojny Wyborg został włączony do Związku Radzieckiego, a ludność fińska została ponownie wysiedlona. Po opuszczeniu miasta przez Finów zasiedlono je osadnikami ze Związku Radzieckiego, przede wszystkim z Rosji. Administracyjnie miasto należy do obwodu leningradzkiego.

W 2007 r. w Finlandii opublikowano informację, jakoby w 1991 r. władze tego kraju otrzymały propozycję odkupienia za 15 mld dolarów Karelii, jednak powołana przez prezydenta Mauno Koivisto grupa ekspertów ustaliła, że szacowane na 70 mld dol. koszty odbudowy i naprawy tamtejszej infrastruktury byłyby zbyt wysokie dla budżetu państwa. Informacjom tym zaprzeczyli zarówno Koivisto, jak i inni ówcześni politycy. W 2019 r. były wiceminister spraw zagranicznych Rosji Andriej Fiodorow potwierdził, że w 1991 roku władze ZSRR chciały sprzedać Finlandii za 15 mld dol. Karelię i rejon Petsamo, a w 1992 r. taką samą propozycję powtórzył doradca prezydenta Rosji Giennadij Burbulis. Sam Burbulis zdecydowanie jednak temu zaprzeczył^[4].

Demografia

Wyborg w 1709 roku

Armia fińska w Wyborgu w 1941 roku

Muzeum regionalne w Wyborgu

Kościół Świętego Jacka w Wyborgu

Architektura miasta

Sowiecka zabudowa miasta

Informacje ogólne

Według lokalnych danych z 2011 roku w Wyborgu mieszka 80 100 ludzi^[5]. Dane federalne z 2010 roku podają liczbę mieszkańców jako 79 962 osoby^[3]. W 2010 roku urodziło się 818 dzieci, zmarły 1182 osoby^[6]. Pod względem migracyjnym, miasto opuściło 611 dotychczasowych mieszkańców, ale 1340 nowych zarejestrowało swój pobyt^[3]. Liczba ludności w wieku produkcyjnym wyniosła wówczas 42 600 osób, a bezrobocie 0,45%^[6]. W 2002 roku kobiety stanowiły 53,9%, a mężczyźni 46,1%^[7]. W 2008 roku struktura ludności wyglądała następująco, ludność do 18. roku życia stanowiła 17,4% populacji, ludność w wieku produkcyjnym 54,4%, bezrobotni 1,2%, a ludność w wieku poprodukcyjnym 27%^[7].

Statystyki

Rok:	Liczba ludności:
1812	2900
1841	4700
1850	8600
1870	13 500
1897	23 500
1900	36 800
1924	51 500
1939	74 400
1940	38 000
1944	30 000
1945	2500
1946	16 400
1950	35 000
1959	51 100
1962	57 000
1967	65 000
1970	65 200
1973	68 000
1976	71 000
1979	75 600
1982	78 000
1986	81 000
1992	80 900
1996	81 200
2002	79 200
2006	78 600
2008	77 600
2010	79 900
2011	80 100
2014	80 265
2021	74 054

Religia

Wyborg jest siedzibą eparchii wyborskiej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Katedrą tejże eparchii jest sobór Przemienienia Pańskiego w Wyborgu^[8].

Zabytki

• Zamek w Wyborgu
• Okrągła Wieża

Turystyka i rekreacja

• Park Mon Repos

Urodzeni w Wyborgu

• Jewgienij Bierzin – rosyjski kolarz, olimpijczyk
• Waldemar Björkstén – fiński żeglarz, olimpijczyk
• Bror Brenner – fiński żeglarz, olimpijczyk
• Allan Franck – fiński żeglarz, olimpijczyk
• Pentti Ikonen – fiński pływak, olimpijczyk
• Sulo Jääskeläinen – fiński skoczek narciarski, olimpijczyk
• Carl Jänisch – rosyjski i fiński szachista
• Eero Järnefelt – fiński malarz
• Wiaczesław Jekimow – rosyjski kolarz, olimpijczyk
• Aino Kallas – fińska pisarka
• Aarne Pekkalainen – fiński żeglarz, olimpijczyk
• Witalij Pietrow – rosyjski kierowca wyścigowy
• Aleksandr Sierow – rosyjski kolarz, olimpijczyk
• Jorma Valkama – fiński lekkoatleta, olimpijczyk

Miasta partnerskie

• Bodø, Norwegia.
• Lappeenranta, Finlandia.
• Nyköping, Szwecja.