Wyciąże

Osiedle Wyciąże – obszar wchodzący w skład Dzielnicy XVIII Nowa Huta. W Wyciążach ma swoją siedzibę klub LKS Błyskawica oraz jednostka OSP Wyciąże. Znajduje się tam również Szkoła Podstawowa im. Stanisława Wyspiańskiego nr 140.

Wyciąże

Część miasta Krakowa
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miasto	Kraków
Dzielnica	XVIII Nowa Huta
W granicach Krakowa	1 stycznia 1973[1]
SIMC	0950948
Położenie na mapie Krakowa Wyciąże
Położenie na mapie Polski Wyciąże
Położenie na mapie województwa małopolskiego Wyciąże
50°04′25″N 20°09′31″E

Wieś dóbr prestymonialnych kapituły katedralnej krakowskiej w powiecie proszowickim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku^[2].

Historia

Wzmiankowane w XII wieku – wieś zapisana została kapitule krakowskiej przez Burnę, żonę biskupa wrocławskiego, Ogiera^[3]. Mimo iż pierwsza informacja o wsi pochodzi z 1338 r., odnaleziono ślady kultury prehistorycznej oraz pozostałości osadnictwa z VII i XIII wieku. Od powstania do XVIII wieku wieś była własnością kapituły krakowskiej (Wyciąże liczyło wtedy 400 mieszkańców, 70 domów, dwór, 2 karczmy i młyn), następnie należała kolejno do skarbu państwa austriackiego i do rodziny Wodzickich, którzy zarządzali miejscowym obszarem dworskim do 1945 r. w XIX wieku powstał nieistniejący już dworek – własność rodu Szumlańskich a następnie Wójcików. Wyciąże zostało przyłączone do Krakowa w 1973 r.^[4].

Podczas badań archeologicznych odkryto w Wyciążach ok. 1900 r. znacznych rozmiarów miecz brązowy, datowany na l. ok. 1300 - 1100 p.n.e. Był on importem pochodzącym prawdopodobnie z terenów węgierskich i stanowił zapewne własność kogoś ze starszyzny rodowej. W wyniku prac wykopaliskowych prowadzonych w l. 1949 - 1957 znaleziono natomiast glinianą figurkę o wyeksponowanych cechach postaci kobiecej, datowaną na l. ok. 2000 - 1600 p.n.e. Ważnym znaleziskiem były też formy odlewnicze używane do odlewania przedmiotów z brązu, pochodzące z l. ok. 1300 - 900 p.n.e. W Wyciążach znaleziono również datowane na ok. I w. p.n.e. pozostałości pieca do wytopu żelaza (dymarka). Jest to najstarszy tego typu obiekt w Małopolsce^[5].

W Wyciążach urodził się Franciszek Wójcik - poseł na Sejm.

21 sierpnia 2011 zdarzył się na tym osiedlu wpadek awionetki marki Cessna. W wypadku zginęły cztery osoby, które znajdowały się w awionetce - 42-letni mężczyzna i troje dzieci (14-latki). Awionetkę pilotował dyrektor aeroklubu. Ze sobą zabrał trzy córki znajomych, którym chciał pokazać Kraków z wysokości^[6].

Nazwa

"Wilczanze" – 1338, "de Wilczanza" – 1410, "Vicząsze" – 1433, "Vilczyąze" – 1510.

Etymologia nazwy Wyciąże wydaje się być ciekawa. Badacz okresu międzywojnia J. Łoś podał ją jako przykład haplologii, czyli zjawiska fonetycznego, polegającego na zastąpieniu dwóch takich samych lub podobnych sylab jedną w celu ułatwienia wymowy danej nazwy. W tym wypadku pełna nazwa wsi brzmiałaby "wilcze ciąże", natomiast została ona zredukowana do jednego słowa "wilciąże". W tej formie nazwę tę starano się zapisać w języku łacińskim, co przysparzało, jak widać powyżej, znaczne trudności. Tak więc nazwa miejscowości wskazuje na zamierzchłe czasy, gdy nadwiślańskie ziemie były stosunkowo gęsto zalesione; te równinne, bagniste tereny były przestrzenią życia wilków.

Nazwę tę powinno się konsekwentnie odmieniać w liczbie mnogiej, tak jak odmienia się słowo "ciąże" – a więc: do (kogo?, czego?) tych Wyciąż, w (kim?, czym?) tych Wyciążach^[7].

Ochotnicza Straż Pożarna

Ochotnicza Straż Pożarna w Wyciążach powstała w związku z wprowadzeniem w 1897 r. obowiązku posiadania w każdej miejscowości straży ogniowej (1897 - rok powstania obowiązku, 1908 - faktyczne powstanie). Początkowo pożary gaszono wodą ze studni. Dopiero później zakupiono pompę strażacką umieszczoną na wozie konnym. Organizatorem i dowódcą wyciąskiej straży był Franciszek Bąk. Za jego komendantury powstał w centralnej części wsi drewniany barak. W latach 60. XX wieku wybudowano nową murowaną remizę^[8]. W 2000 r. władze Krakowa przekazały jej Żuka GLM pochodzącego z komendy miejskiej PSP. Pojazd ten był używany przez 9 lat. W 2005 r. dzięki środkom przekazywanym z budżetu miasta Krakowa rozpoczął się gruntowny remont i modernizacja strażnicy. Zwieńczeniem wieloletnich starań zarządu o doposażenie OSP w większy i nowocześniejszy wóz bojowy, było pozyskanie samochodu Mercedes 608D, przygotowanego do operacji ratowniczo-technicznych i wyposażonego m.in. w motopompę Spec-Poż., nożyce pneumatyczne, a także rozbierak. Prócz tego strażacy z Wyciąż dysponują Motopompą PO-5, pompami: szlamową Honda i Pływającą Niagara, pilarką do drewna Stihl i agregatem prądotwórczym.

Strażacy z Wyciąż biorą udział w uroczystościach kościelnych, pełnią ciągłą wartę przy Grobie Pańskim, uczestniczą w procesji rezurekcyjnej w rusieckim kościele oraz opiekują się figurką Najświętszej Maryi Panny. Wyciąscy Rycerze św. Floriana pełnią też funkcję porządkową w czasie imprez masowych (np. Cracovia Maraton).

Zabytkowy dom

Dom przy ul. Jeziorko 2 (dawniej ten odcinek drogi aż do cmentarza w Ruszczy nosił nazwę ul. Wyciąskiej) został wybudowany w 1914 r. przez ówczesnego właściciela Wyciąż (Wodzicki), który chcąc uniknąć poboru do wojska austriackiego w 1914 roku postawił na skrzyżowaniu dróg dom z przeznaczeniem dla celów publicznych. Mieścił się tu posterunek policji oraz poczta. Wcześniej w tym miejscu stała karczma prawdopodobnie została rozebrana. W ogrodzie tej posiadłości podobno są jeszcze pod wierzchnią warstwą ziemi ślady jej fundamentów.

Posterunek policji był w tym budynku aż do wybuchu II wojny światowej. Ostatnim komendantem był tu Józef Rygiel.

Mniej więcej w tym samym czasie stanął przed domem krzyż drewniany z żeliwnym Chrystusem. Postawili go w podzięce za powołanie kapłańskie mieszkańcy wsi, a może rodzice młodzieńca z Wyciąż, który wstąpił do seminarium.

Zniszczony zębem czasu nie przetrwał – był wymieniony na nowy, ale i ten się nie zachował. Od kilku lat stoi w tym miejscu krzyż stalowy. Jedynie Chrystus z pierwszego krzyża pozostał ten sam.