Próchnilec gałęzisty

Próchnilec gałęzisty (Xylaria hypoxylon (L.) Grev.) – gatunek grzybów z rodziny próchnilcowatych (Xylariaceae)^[1].

Próchnilec gałęzisty

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	Sordariomycetes
Rząd	próchnilcowce
Rodzina	próchnilcowate
Rodzaj	próchnilec
Gatunek	próchnilec gałęzisty
Nazwa systematyczna
Xylaria hypoxylon (L.) Grev. Fl. Edin.: 355 (1824)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Xylaria, Xylariaceae, Xylariales, Xylariomycetidae, Sordariomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz, nadając mu nazwę Clavaria hypoxylon. Obecną nazwę nadał mu w 1824 r. Robert Kaye Greville, przenosząc go do rodzaju Xylaria^[1]. Niektóre synonimy nazwy naukowej^[2]:

• Clavaria hypoxylon L. 1753
• Sphaeria hypoxylon (L.) Pers. 796
• Sphaeria ramosa Dicks.
• Xylaria adscendens (Fr.) Fr. 1851
• Xylosphaera hypoxylon (L.) Dumort. 1822

Morfologia

Owocnikuje na łopatkowatej, bardzo twardej, ale niełamiącej się przy zginaniu podkładce, biało obsypanej przez zarodniki. Podkładka na dole jest czarna, u góry białoszara. Zazwyczaj osiąga do 2 cm wysokości^[3], jednak w szczególnie dobrych warunkach czasami aż do 8 cm. Szerokość gałązek wynosi 3–5 mm. Czasami gałązki nie są rozgałęzione^[4]. Na ich górnej części wiosną, rzadziej jesienią powstają w otoczniach worki z zarodnikami. Po wytworzeniu i rozsianiu się zarodników grzyb traci jasną barwę^[5] Konidia są bezbarwne, gładkie, eliptyczne lub wydłużone. Askospory o nerkowatym kształcie, czarnej, gładkiej powierzchni i rozmiarach 14–10 × 6–4 μm^[4].

Podobny jest próchnilec owocolubny (Xylaria carpophila). Wyrasta na próchniejących owocach buka^[5].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej i Środkowej, Europie, Azji, Afryce Północnej, Australii i na wielu wyspach^[6]. W Polsce jest pospolity^[3].

Nadrzewny grzyb saprotroficzny, Rośnie głównie na zrzezach pni różnych drzew liściastych, rzadko na drewnie drzew iglastych^[3].

Grzyb niejadalny^[3].

Związki chemiczne

Zidentyfikowano różne substancje chemiczne zawarte w grzybie wykazujące różne właściwości in vitro. Związki xylarial A i B cechują się umiarkowaną aktywnością cytotoksyczną na linie komórkowe Hep G2 raka wątrobowokomórkowego^[7]. Pochodne pironu: xylaron oraz 8,9-dehydroxylaron również wykazują aktywność cytotoksyczną^[8]. W próchnilcu gałęzistym zidentyfikowano także kilka cytochalazyn – związków wiążących aktynę w tkance mięśniowej^[9]. Występuje w nim także wiążące węglowodany białko – lektyna, cechująca się unikalną swoistością cukru i wykazująca silne działanie przeciwnowotworowe w liniach komórkowych różnych nowotworów^[10].