Zakrystian

Zakrystian, kościelny – funkcja liturgiczna obejmująca sprawowanie nadzoru nad zakrystią, a także staranne przygotowywanie przedmiotów niezbędnych do sprawowania liturgii. Zakrystianem może być osoba świecka lub zakonna (zarówno mężczyzna jak i kobieta). Jest to najczęściej pracownik parafii.

Kościół rzymskokatolicki

Rys historyczny

Ustanowieni ostiariusze

Osobny artykuł: Ostiariusz.

Zobacz też: Posługa.

W Starym Testamencie zostali opisani wyznaczeni stróże, którzy otwierali o świcie bramy świątyni, pilnowali do niej wchodzących. W pierwotnym Kościele w miejscach gromadzenia się wyznawców Chrystusa wprowadzono posługę ostiariatu. Ostiarusze czuwali, by na zgromadzenie nie przychodzili nieochrzczeni, w razie niebezpieczeństwa ostrzegali, a po homilii pilnowali opuszczenia świątyni przez katechumenów oraz pokutników^[1].

Za papieża Korneliusza Kościół Rzymu posiadał pięćdziesięciu dwóch egzorcystów, lektorów i ostiariuszy, ale urzędy te nie były jeszcze zhierarchizowane^[2]. Gdy około piątego wieku drobniejsze urzędy kościelne stały się wyłącznie stopniami prowadzącymi do kapłaństwa, ostiariat zaliczono do tzw. święceń niższych, we współczesnej teologii nazywanych posługami^[3].

Zakrystianie świeccy

Zobacz też: Świątnik.

Z upływem czasu zanikła w Kościele praktyka udzielania posług na stałe, i stały się one wyłącznie stopniami na drodze do kapłaństwa. Tym samym zmalało znaczenie ustanowionych ostiariuszy, a ich zadania przejęły osoby świeckie.

W średniowiecznej Polsce powstały nawet wyspecjalizowane do celów obsługi świątyń wsie zwane wsiami świątniczymi, łac. villa sanctuariorum.

Reforma liturgiczna soboru watykańskiego II

Zobacz też: Reforma liturgiczna soboru watykańskiego II.

Po Soborze Watykańskim II funkcja zakrystiana została oficjalnie usankcjonowana w Ogólnym wprowadzeniu do mszału rzymskiego i w Ceremoniale liturgicznej posługi biskupów.

Posługa ostiariatu została ostatecznie zniesiona w 1972 roku przez papieża Pawła VI^[4]. Zachowano ją jedynie we wspólnotach związanych z liturgią przedsoborową, a zadania ostariusza w parafiach wykonują obecnie zakrystianie.

Dyrektorium Duszpasterstwa Służby Liturgicznej, przyjęte przez Konferencję Episkopatu Polski w 2008 r. wskazuje, że funkcję zakrystiana może pełnić jeden z ustanowionych dla parafii akolitów^[5].

Obowiązki zakrystiana

Zgodnie z pkt. 105. Ogólnego wprowadzenia do mszału rzymskiego, zakrystian pełni prawdziwą funkcję liturgiczną, i w ramach swoich zadań starannie przygotowuje księgi liturgiczne, szaty oraz wszystkie inne przedmioty konieczne do celebracji Mszy świętej.

Obowiązki zakrystiana to m.in.:

• otwieranie i zamykanie świątyni,
• dzwonienie przed mszą i w czasie procesji,
• opieka nad paramentami,
• dbanie o porządek i czystość w kościele oraz wokół kościoła,
• przygotowanie szat i naczyń liturgicznych,
• pomoc kapłanowi przy zakładaniu szat przed mszą i zdejmowaniu ich po mszy,
• w razie potrzeby zastępowanie ministrantów przy celebracji mszy,
• pomoc kapłanowi w obrzędach i sakramentach (chrztach, ślubach).

Zarówno Ogólne wprowadzenie do mszału rzymskiego, jak i Dyrektorium Duszpasterstwa Służby Liturgicznej podkreślają konieczność obecności przynajmniej jednego posługującego podczas mszy z udziałem ludu (ministranta lub kogoś innego pełniącego tę funkcję)^[6]. Zakrystian ma obowiązek zadbać o to, aby w kościele zawsze była osoba posługująca podczas mszy. Jeśli nie ma ministranta (w niedzielę i święta) lub przynajmniej kandydata na ministranta (w dni powszednie), jego funkcje powinien przejąć zakrystian^[7]. Sytuacja, w której kapłan odprawia mszę w obecności wiernych bez jakiegokolwiek posługującego, a zakrystian zamiast służyć pozostaje w zakrystii, jest niezgodna z przepisami liturgicznymi^[8]. W zależności od miejscowej praktyki, zakrystian może również pełnić funkcję opiekuna formacji ministranckiej.

Wymagane kwalifikacje

Ze względu na wykonywany zawód i funkcję „zaufania publicznego” kandydat na zakrystiana powinien charakteryzować się odpowiedzialnością i wysoką kulturą osobistą oraz przestrzegać ogólnie przyjętych norm moralnych i etycznych.

Zobacz też

Zobacz hasło zakrystian w Wikisłowniku

• ostiariusz
• świątnik
• zakrystian papieski