Zamek w Niemodlinie

Zamek w Niemodlinie (niem. Schloss Falkenberg) – zamek w Niemodlinie, w powiecie opolskim, wpisany do rejestru zabytków województwa opolskiego^[2]. Należy do najlepiej zachowanych tego typu obiektów w Polsce. Przez długi czas niedostępny dla zwiedzających, obecnie ponownie otwarty, stopniowo odzyskuje dawny blask dzięki pracom restauratorskim. Zamek zachwyca nie tylko swoją architekturą, ale także bogatą ofertą turystyczną – od historycznych wnętrz i podziemi, przez galerię ikon i wystawy tematyczne, po unikalne elementy jak średniowieczny system ogrzewania hypokaustum czy symboliczny Kamień Mocy. Dodatkowo w odrestaurowanej Powozowni na dziedzińcu Zamku Książęcego w Niemodlinie działa Restauracja 1313, łącząca 700 lat historii z pasją do regionalnych smaków.

Szybkie fakty Państwo, Województwo ...

Zabytkowa, późnorenesansowa budowla z elementami barokowymi oraz gotyckimi reliktami; rezydencja książąt opolskich, niemodlińskich i strzeleckich. Przestrzeń wokół zamku dopełnia Europejski Park Rzeźby, gdzie wśród starodrzewu i zabytkowych murów podziwiać można współczesne dzieła sztuki – rzeźby autorstwa artystów z całego świata.

Na terenie zamkowych ogrodów znajdują się pomniki przyrody – okazałe, wielowiekowe drzewa, m.in. cisy pospolite, platan klonolistny, buk 'Purpurea', dąb czerwony i klon 'Schwedleri'. Spotkać tam można również żyjące na wolności daniele.

Remove ads

Historia

Podsumowanie

Perspektywa

W 1313 roku książę Bolesław Pierworodny, syn księcia opolskiego Bolka I, wzniósł nizinny, murowany zamek na miejscu XIII-wiecznego kasztelu, na wschodnim krańcu miasta, na lewym brzegu Ścinawy. Pierwotna, niewielka budowla średniowieczna wtopiła się całkowicie w późniejsze, nowożytne mury. Pozostałości gotyckiej zendrówki oraz fragmenty kamieniarki zauważalne są w południowo-zachodnim skrzydle zamku.
Następnie zamkiem władali synowie Bolesława Pierworodnego (Niemodlińskiego, 1293–1365): Bolesława II, Wacława i Henryka. Po śmierci Henryka (1345–1382) panami na zamku byli synowie Bolka III (1330–1382): Jan Kropidło, Bolko IV, Henryk II niemodliński oraz brat ojca Władysław Opolczyk, a od 1399 czwarty syn – Bernard niemodliński^[3]. W 1428 r. zamek został zniszczony przez najazd husytów. Po śmierci Jana Dobrego (1460–1532) dobra przeszły do Habsburgów. Następnie Ferdynand I Habsburg zostawił je Izabeli Jagiellonce (Zapolya). W imieniu władców dobrami zarządzali starostowie Valetnin Prószkowski z Prószkowa i Wenzel Pückler z Szydłowca^[4]. Po katastrofalnym pożarze z 1552 r., obiekt został przejęty w zastaw przez hrabiego Mateusza von Logau, który następnie sprzedał go wraz z całym Niemodlinem Kasparowi von Pücklerowi, synowi Baltazara. W 1643 zamek ucierpiał w efekcie wojny trzydziestoletniej^[5]. W tym czasie dziedzicem był małoletni Seyfried von Promnitz (zm. 1650), którego matką była Polixena Pückler, córka Baltazara. Po śmierci Seyfrieda dobra otrzymał jego cioteczny brat Bernard von Zierotin. Następnie w 1655 jego syn Siegfried Erdmann (zm. 1708); potem jego syn Franz Ludwig (zm. 1731), a w 1748 Michael Zierotin (zm. 1779) do swojej bezpotomnej śmierci^[4]. Pod koniec XVIII w. zamkiem władała rodzina Praschma, skoligacona ze Zierotinami: Jan Nepomucen II (1757–1822), z którego inicjatywy jako nowego właściciela, w zamku zmieniono wystrój wnętrz i dokonano licznych przeróbek na poszczególnych kondygnacjach. Kolejnym właścicielem był jego syn Fryderyk Wilhelm I (1786–1860), następnie kolejni potomkowie: Fryderyk Wilhelm II (1833–1909), jego syn Hans (1867–1935)^[6]. Ostatnim przedstawicielem rodu Praschma, którego własnością był zamek w Niemodlinie, był do 1945 hrabia Fryderyk III Leopold, syn Hansa.

Po II wojnie światowej

Po II wojnie światowej zamek był siedzibą: Państwowego Urzędu Repatriacyjnego, liceum, szkoły podoficerskiej. W roku 1990 zrujnowany i bezustannie dewastowany i rozkradany obiekt kupił prywatny inwestor. We wnętrzach zamku Jan Jakub Kolski nakręcił film Jasminum, który miał premierę w 2006 roku (do dziś zachowały się malowane na sklejkach obramowania filmowych cel mnichów na dziedzińcu, polichromia z ucieczką do Egiptu w pomieszczeniu nad bramą wjazdową i "witraże" z kolorowej folii w krużgankach). W tym samym roku właścicielem zabytku został łódzki Instytut Postępowania Twórczego.

W 2015 roku zamek w Niemodlinie trafił w ręce nowego właściciela^[7], spółki Centrum z Łodzi. Powołana została Fundacja na Rzecz Zamku Książęcego Niemodlin 1313^[8]. Prace remontowe doprowadziły do zabezpieczenia bryły nowymi dachami, osuszenia fundamentów, udrożnienia piwnic, dzięki czemu możliwe było otworzenie obiektu dla zwiedzających. W 2016 roku przy finansowym wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wymieniono na prawie 4 tys. m² poszycie dachowe, układając „w łuskę” ok. 120 tys. dachówek. W planach jest wymiana stolarki, w tym wszystkich okien oraz renowacja elewacji. Ma ona, według nowatorskiej koncepcji, eksponować kolejne etapy budowy i rozbudowy zamku^[9].

Zamek, dzięki promocji i atrakcjom – takim jak izba tortur, rozwijająca się galeria ikon, rosnąca kolekcja rzeźb, kopia Bursztynowej Komnaty w jednej z sal zamku, cykliczne imprezy kulturalne czy stado danieli zamieszkujących park – stał się jednym z najpopularniejszych obiektów turystycznych województwa opolskiego. W ciągu dwóch miesięcy 2017 roku odniósł zwycięstwa w konkursach Polskiej Organizacji Turystycznej. W listopadzie 2017 roku zdobył Certyfikat Internautów – Najlepszy Produkt Turystyczny 2017, a wcześniej – we wrześniu – zajął I miejsce w głosowaniu Top Zamki i Pałace w Polsce^[10]. Aktualnie (stan na 2025) istnieją dwie trasy turystyczne, z czego ta z przewodnikiem obejmuje:

wejście na tereny parkowe z Europejskim Parkiem Rzeźby, Pomnikami Przyrody i możliwością spaceru z danielami
most z figurami czterech świętych
renesansowy dziedziniec wewnętrzny zamku
neogotycką kaplicę
piwnice zamkowe: krypty, galerię ikon, zbrojownię, wystawę alchemiczną, salę tortur, wystawę ceramiczną, winiarnię
Tunel z Kamieniem Mocy (możliwość pobrania energetycznej ziemi)
ekspozycję artystów współczesnych
hypokaustum (średniowieczny system grzewczy)
salę muzyczną
bibliotekę (z oryginalnymi zamkowymi meblami)
sypialnię

Remove ads

Architektura

Podsumowanie

Perspektywa

Czteroskrzydłowy, wokół zasadniczo prostokątnego dziedzińca, skrzydło zachodnie z kwadratową wieżą bramną (w górnej części ośmioboczną), skrzydło wschodnie niższe (dwukondygnacyjne, pozostałe skrzydła - trzykondygnacyjne). W narożnikach dziedzińca częściowo wtopione w bryłę cztery wieże z klatkami schodowymi. Dachy mansardowe (skrzydła północne i południowe) oraz dwuspadowe (skrzydła wschodnie i zachodnie), hełm wieży dwukondygnacyjny, prześwitowy, późnobarokowy^[11]. Elewacja wieży zdobiona sgrafitto. Nad prostym w wyglądzie portalem znajduje się kartusz z herbem von Praschma^[12].

Nowożytna rezydencja budowana była w trzech etapach (1573–1577, 1589–1592, 1610). Fundatorami była rodzina Pücklerów, a od XVII w. kolejnych właścicieli zamku – Promnitzów. Czteroskrzydłowa budowla z prostokątnym dziedzińcem z arkadami, podobnie jak w nieodległych pałacach w Brzegu czy Prószkowie, inspirowana była renesansowymi założeniami krużgankowymi, w tym zamkiem na Wawelu. W tej fazie szczególnie efektowne było skrzydło kurtynowe od strony rzeki - z pomieszczeniami w przyziemiu i ażurowym krużgankiem na drugiej kondygnacji, otwierającym widok na dalsze otoczenie i rzekę poniżej zamku.

Kolejne prace, w XIX w., doprowadziły m.in. do zamurowania arkad krużganków i przebudowy kaplicy^[13]. Szczególnie charakterystyczna dla niemodlińskiego pałacu jest sylwetka wieży bramnej, ozdobionej techniką sgraffito. Zachowały się też elementy wyposażenia i dekoracji z różnych faz budowy (eklektyczne stiuki, klasycystyczny kominek w sali południowego skrzydła, ornamenty kolebkowego sklepienia, polichromowane kasetony stropów, neostylowe malowidła w kaplicy). Nad dawną fosą istnieje kamienny most ozdobiony rzeźbami świętych (Wendelina, Floriana, Antoniego Padewskiego, Jana Nepomucena).

Remove ads

Europejski Park Rzeźby

Podsumowanie

Perspektywa

Europejski Park Rzeźby A&A to wyjątkowa inicjatywa artystyczna, która narodziła się w 2011 roku w Pabianicach. Był to jeden z pierwszych tego typu projektów w Polsce, mający na celu prezentację rzeźby współczesnej w naturalnej przestrzeni parkowej. W maju 2011 roku odbył się inauguracyjny plener rzeźbiarski z udziałem artystów z Mołdawii, Szwecji, Meksyku, Włoch i Polski. Już w czerwcu pierwsi odwiedzający mogli podziwiać efekty tej międzynarodowej współpracy – monumentalne i kameralne dzieła, które wpisały się w zielony krajobraz pola golfowego. Na przestrzeni lat kolejne rzeźby wzbogacały park, a dzięki współpracy z artystami z całego świata, miejsce zyskało rangę międzynarodowego centrum sztuki plenerowej. Obecnie w Pabianicach można podziwiać 18 unikalnych rzeźb, które stanowią trwały ślad wieloletniego dialogu kultur i form rzeźbiarskich.

Pod koniec 2022 roku narodziła się koncepcja rozszerzenia idei Europejskiego Parku Rzeźby o nową lokalizację – Zamek Książęcy Niemodlin w województwie opolskim. Ten ponad 700-letni zamek, będący jednym z najpotężniejszych i najcenniejszych zabytków w Polsce, stał się idealnym tłem dla współczesnej rzeźby. Otaczający go park, zaaranżowany w stylu angielskim w XVIII wieku, zawiera wiele pomnikowych drzew – niektóre liczą sobie ponad 100 lat. Wraz z pobliskim arboretum w Lipnie, tworzy spójną przestrzeń przyrodniczo-historyczną, która dziś staje się także przestrzenią artystyczną.

W dniach 31 lipca – 15 sierpnia rokrocznie odbywa się wydarzenie plenerowe Międzynarodowy Plener Rzeźbiarski na Zamku Książęcym Niemodlin, gromadząc wybranych twórców z Polski i zagranicy, którzy na miejscu realizują swoje autorskie projekty. To wyjątkowe wydarzenie artystyczne, odbywające się w ramach Europejskiego Parku Rzeźby A&A. To okazja do spotkania z twórczością artystów z różnych stron świata oraz do obserwowania procesu powstawania rzeźb w niezwykłym otoczeniu historycznego zamku i parku angielskiego.

Plener to nie tylko artystyczne wydarzenie – to także żywa galeria, która zmienia się z każdą edycją i stanowi integralną część kulturalnego krajobrazu regionu.

Pierwsza edycja pleneru w 2023 roku spotkała się z bardzo pozytywnym odbiorem. Wzięli w niej udział artyści z Polski, Korei Południowej i Wielkiej Brytanii, a ich prace można dziś oglądać w przestrzeni ogrodowej wokół zamku – jako stałą wystawę w ramach Europejskiego Parku Rzeźby A&A w Niemodlinie. W drugiej edycji do rzeźb dołączyły takie dzieła jak „One who cannot live in the present", "Przepływ", "Szyszka" czy "Marzyciel".

Remove ads

Niemodliński Kamień Mocy

Podsumowanie

Perspektywa

"Tak skończyły się wszelkie problemy i waśnie na ziemiach Polan. W miejscu magicznego kamienia został zbudowany potężny zamek. Odtąd Kamień Mocy spełniał życzenia Siemomysła, później Mieszka, a po nim jego syna Bolesława, pierwszego króla Polski. Przez stulecia kolejni królowie korzystali z magii kamienia. Dziś każdy, kto odwiedzi Zamek Książęcy w Niemodlinie, może spełnić swe życzenie. Wystarczy dotknąć magicznego Kamienia Mocy, ukrytego głęboko w zamkowych lochach."

fragment książki Anny Majsterek "Tajemnice zamku w Niemodlinie: Kamień Mocy"

Niemodliński kamień, czakram ukryty wśród murów zamku ma ogromną energię, którą zaprezentowały badania radiestezyjne. Wśród okolicznych mieszkańców od wieków krążą legendy o niezwykłej mocy kamienia i silnej energii otaczającej zamek.

Niemodliński kamień mocy wspomina również Ewa Kassala, która w swojej książce "Czas Bogini" przedstawia Mieszka, jeszcze przed przyjęciem chrztu, który spotyka swoją ukochaną na polanie gdzie jest źródło i wielkim kamień, a oni tam „przenikali się wzajemnie”:

„Na przestronnej polanie otoczonej starymi dębami, ujrzała duży kamień. Kamień, rozkazała sobie, zapamiętaj ten kamień, on jest ważny. […] Byli tylko oni. Na polanie przy wielkim kamieniu. Byli z sobą, jakby świat miał się skończyć następnego dnia. Kochali się, płacząc i śmiejąc się na przemian, szepcząc do siebie, przytulając się. Zapomnieli o przeszłości, nie myśleli o tym, co miało nadejść. Byli tylko oni. Na polanie, przy wielkim kamieniu. Tylko dla siebie: córka wilczycy – strażniczka – wiedźma Ragana i Mieszko – książę Polan, Król Północy, ten, który dla swojego ludu miał rozpocząć nową epokę."

Obecnie „kamień mocy” dumnie prezentuje się przy wejściu do lochów na Zamku Książęcym w Niemodlinie.

Remove ads

Restauracja 1313

Podsumowanie

Perspektywa

W odrestaurowanej Powozowni na dziedzińcu Zamku Książęcego w Niemodlinie mieści się Restauracja 1313.

Restauracja 1313 mieści się w historycznej Powozowni, której korzenie sięgają XVII i XIX wieku. Po trzyletniej, starannej renowacji, budynek odzyskał dawny blask, zachowując oryginalne elementy i historyczny charakter. Wnętrza łączą surowe, zabytkowe detale z nowoczesnym komfortem, tworząc elegancką i wyjątkową atmosferę.

Jedną z największych atrakcji Restauracji 1313 jest możliwość zjedzenia posiłku w jednym z czterech oryginalnych boksów stajennych. Zachowano ich historyczne wymiary i styl, tworząc niezwykle kameralne i unikalne przestrzenie.

Menu Restauracji 1313 to hołd dla lokalnych produktów i tradycji kulinarnych Opolszczyzny. Kuchnia bazuje na składnikach z najbliższej okolicy – ryby pochodzą ze stawów oddalonych o zaledwie 100 metrów od zamku, a dziczyzna z okolicznych lasów. Krótkie, sezonowe menu pozwala skupić się na najwyższej jakości i świeżości, podkreślając autentyczne smaki regionu, w tym słynnego karpia po niemodlińsku.