Zamek w Szaflarach

Zamek w Szaflarach – średniowieczny zamek, który znajdował się w Szaflarach, w powiecie nowotarskim, w województwie małopolskim, na terenie Podhala. Zamek popadł w ruinę w pierwszej połowie XVI wieku, zachowały się jedynie fragmenty fundamentów muru.

Zamek w Szaflarach

nr rej. A-580 z 11 października 1988
Pozostałości zamku i pawilon w Szaflarach
Państwo	Polska
Miejscowość	Szaflary
Typ budynku	zamek
Położenie na mapie gminy Szaflary Zamek w Szaflarach
Położenie na mapie Polski Zamek w Szaflarach
Położenie na mapie województwa małopolskiego Zamek w Szaflarach
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego Zamek w Szaflarach
49°26′16,8967″N 20°01′00,6249″E

Historia

Zamek, usytuowany na wapiennej skale na lewym brzegu Białego Dunajca, w XIII i XIV wieku należał wraz ze wsią Szaflary do opactwa cystersów ludźmiersko-szczyrzyckich; w 1380 roku, za panowania Ludwika Węgierskiego, został włączony wraz ze wsią do dóbr królewskich^[1].

Początkowo w miejscu tym istniał drewniany gródek^[2], wzniesiony przypuszczalnie w drugiej połowie XIII wieku^[2] (według niektórych źródeł około 1245 roku^[3]). Niektóre źródła podają na podstawie danych archeologicznych, że gródek w Szaflarach istniał już w XI wieku^[4]. Wzniesiony został albo jako strażnica chroniąca przed napadami ziemie klasztoru cystersów w Szczyrzycu^[2], albo przez potomków wojewody krakowskiego Teodora Gryfity^[5].

Wzmianki o zamku pojawiają się w dokumentach z początków panowania Kazimierza Wielkiego: w 1334 roku wspomniany jest „nowy zamek” (łac. castrum novum) w Szaflarach^[2]; na dokumencie z 1338 roku figuruje m.in. podpis Piotra ze Słupi (Petrus de Slupi), kasztelana zamku szaflarskiego^[6].

W 1380 roku, za panowania Ludwika Węgierskiego, opat klasztoru cystersów w Szczyrzycu wydzierżawił zamek w Szaflarach Żydowi nawróconemu na chrześcijaństwo, który założył w nim mennicę bijącą fałszywe monety. Ludwik Węgierski położył kres temu procederowi; na jego rozkaz zamek został zdobyty i zniszczony^[2] przez starostę krakowskiego Sędziwoja z Szubina^[7]. W tym samym roku Szaflary włączono do dóbr królewskich. Trzecia fazy rozbudowy zamku miała miejsce w latach 1470-1480. Wtedy w 1474 roku, za panowania Kazimierza Jagiellończyka, zamek został oddany w dzierżawę Piotrowi Komorowskiemu herbu Korczak, któremu w 1477 roku odebrano mu go za sprzyjanie królowi węgierskiemu Maciejowi Korwinowi^[2]. W tym samym roku został opanowany przez wojska królewskie pod dowództwem starosty krakowskiego Jakuba z Dębna, po czym Kazimierz Jagiellończyk przekazał zamek Markowi Ratoldowi, który miał na nim zapisaną od króla należność pieniężną^[8]. W tym okresie w dokumentach źródłowych pojawia się nazwa „fortalicja Szaflary” (łac. fortalitium Schaflari)^[6].

Zamek popadł w ruinę w pierwszej połowie XVI wieku; według niektórych źródeł był w zupełnej ruinie już przed 1505 rokiem^[6].

Teren, na którym znajdował się zamek został częściowo zabudowany. Zachowała się jedynie część fundamentów muru obwodowego z początku XIV wieku oraz resztki wału usytuowanego od strony południowej. Stanowisko to badano m.in. w 1942 roku, podczas II wojny światowej, w trakcie prac archeologicznych prowadzonych przez niemieckie władze okupacyjne Generalnego Gubernatorstwa^[2][9].

Architektura

Zamek stał na płaskim szczycie o wymiarach 20 na 30 metrów; skała, na której się znajdował, od północy i wschodu kończy się urwiskiem, natomiast zbocza południowe i zachodnie są łagodne. Był konstrukcją murowano-drewnianą; otaczał go mur obwodowy o trzech bokach prostych i jednym boku zaokrąglonym. Wysuwano przypuszczenie, że około 1474 roku Piotr Komorowski dodatkowo wzmocnił zamek kamiennym wałem zaporowym; w tym okresie droga do zamku prowadziła przez drewniany most i barbakan^[10].

Badania archeologiczne

• 1942 - Rudolf Jamka^[9][11][12]

Zobacz też

• zamki nad Dunajcem