Zamek w Zbarażu

Zamek w Zbarażu (ukr. Збаразький замок) – twierdza w typie palazzo in fortezza w Zbarażu (Nowym Zbarażu). Powstała w latach 1620–1626 na polecenie Jerzego Zbaraskiego i Krzysztofa Zbaraskiego zaprojektował Henryk van Peene z Flandrii.

Zamek w Zbarażu

Widok ogólny zamku
Państwo	Ukraina
Obwód	tarnopolski
Miejscowość	Zbaraż
Typ budynku	palazzo in fortezza
Styl architektoniczny	renesans
Architekt	Henryk van Peene
Rozpoczęcie budowy	1620
Ukończenie budowy	1626
Pierwszy właściciel	Jerzy Zbaraski, Krzysztof Zbaraski
Kolejni właściciele	Potoccy, Lubomirscy, Związek Oficerów Rezerwy
Plan budynku
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego Zamek w Zbarażu
Położenie na mapie Ukrainy Zamek w Zbarażu
49°40′N 25°46′E

Historia

Zbaraż Stary od 1434 roku był siedzibą bogatego rodu kniaziów zbaraskich, wywodzących się z ruskich Korybutów. W 1474 roku kniaź Wasyl Nieświcki nie mogąc obronić się przed Tatarami spłonął w zamku z całą załogą. Zamek odbudowano, ale w 1589 roku został znów zniszczony przez Tatarów. Budowę nowego zamku rozpoczęto w 1620 roku^[1]. Zamek otoczony przez ziemne fortyfikacje, wykonane przy udziale Krzysztofa Arciszewskiego był nieskutecznie oblegany przez Kozaków w 1649 roku. Oblężenie to opisał Henryk Sienkiewicz w Ogniem i Mieczem.

W czasie wojny z Turcją 1672-1676 w sierpniu 1675 roku polska załoga odparła przy pomocy 30 dział dwa szturmy wojsk tureckich, po czym została zaatakowana od wewnątrz przez chłopów, którzy schronili się w jego murach. Pod warunkiem oszczędzenia życia 2 sierpnia chłopi poddali zamek, lecz Turcy nie dotrzymali obietnicy i wszystkich wyrżnęli. Po odbiciu zamku ks. Dymitr Jerzy Wiśniowiecki naprawił uszkodzenia.

W 1682 roku zamek przeszedł w ręce Potockich^[1]. Następnie zajęty przez Rosjan w 1707 roku w czasie III wojny północnej i w 1734 roku w czasie wojny o sukcesję polską. W XVIII wieku zamek w ruinie dalej należał do rodu Potockich. Na początku XIX wieku Potoccy sprzedali zamek Lubomirskim. W zamku rezydował przez pewien czas generał Józef Bem^[1]. Zniszczony poważnie przez Rosjan w 1914 roku podczas I wojny światowej.

W drugiej połowie lat 30. XX wieku z inicjatywą odbudowy zamku wystąpiło stowarzyszenie Związku Oficerów Rezerwy RP z Tarnopola (prezes Władysław Sardecki, wiceprezesi płk. dypl. Mieczysław Mozdyniewicz, mjr Włodzimierz Krynicki)^[2][1]. Po 1945 roku częściowo zburzony. Obecnie zespół ukraińskich muzeów: Muzeum Historyczno-krajoznawczego, Muzeum Iwana Praszki oraz Muzeum Chleba.

Architektura

Twierdza została zbudowana na planie kwadratu o boku 88 metrów z czterema bastionami w narożach o wysokości 23 metrów z kazamatami i fosą o szerokości 20 metrów. Zamkowe lochy ciągną się aż pod klasztor bernardynów. Do wnętrza zamku prowadzi barokowa dwupiętrowa brama.

W pobliskiej wsi Zbaraż Stary znajdował się poprzedni zamek rodu Zbaraskich.