Zasłonak ceglastożółty

Zasłonak ceglastożółty, zasłonak nijaki (Cortinarius varius (Schaeff.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny zasłonakowatych (Cortinariaceae)^[1].

Zasłonak ceglastożółty

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	zasłonakowate
Rodzaj	zasłonak
Gatunek	zasłonak ceglastożółty
Nazwa systematyczna
Cortinarius varius (Schaeff.) Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 258 (1838)

Młody okaz z wyraźną zasnówką

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cortinarius, Cortinariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Jacob Christian Schäffer, nadając mu nazwę Cortinarius varius. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1838 r. Elias Fries^[1]. Niektóre synonimy naukowe^[2]:

• Agaricus crustuliniformis Bull. 1812
• Agaricus dasypodius Bull. 1812
• Agaricus decolorans Pers. 1796
• Agaricus lateritius Batsch 1783
• Agaricus varius Schaeff. 1774
• Cortinarius decolorans (Pers.) Fr. 1838
• Phlegmacium decolorans (Pers.) Wünsche 1877
• Phlegmacium varium (Schaeff.) Wünsche 1877

Obydwie nazwy polskie podał Andrzej Nespiak w 1975 r.^[3]

Morfologia

Kapelusz

Średnica 4–9 cm, za młodu półkulisty i otoczony zasnówką, później łukowaty, na koniec rozpostarty. Nie posiada garba, brzeg gładki, ostry i długo pozostaje podwinięty. Powierzchnia gładka, w czasie wilgotnej pogody błyszcząca i śliska, w czasie suchej jedwabiście błyszcząca, barwy od żółtawej do beżowobrązowej^[4].

Blaszki

Przyrośnięte do trzonu, wąskie, o ostrych blaszkach, początkowo jasnoróżowe, później niebieskofioletowe i długo nie zmieniające barwy, w końcu cynamonowobrązowe od zarodników^[4].

Trzon

Pełny, wysokość 5–10 cm, grubość 1–2,5 cm. Kształt pałkowaty, rzadziej walcowaty. U młodych okazów powierzchnia jest biała z lekkim niebieskawym nalotem, później posiada zanikającą strefę zasnówkową, na koniec pokryta jest tylko miejscami bladokremową zasnówką^[4].

Miąższ

Gruby, biały. Smak niewyraźny, zapach niewyczuwalny^[4]. Śluz na kapeluszu ma gorzki smak^[5].

Wysyp zarodników

Rdzawobrązowy. Zarodniki o kształcie migdałkowatym, brodawkowane. Rozmiar 10–12 × 6–7 μm^[6].

Gatunki podobne

Istnieje wiele gatunków zasłonaków o żółtej barwie. Ich oznaczenie jest trudne. Gatunki te różnią się m.in. barwą osłony, barwą blaszek i miąższu oraz obrzeżeniem bulwki na trzonie^[7]. Podobne są m.in.:

• zasłonak zawoalowany (Cortinarius claricolor). U młodych owocników blaszki są białe lub kremowe^[4].
• zasłonak piękny (Cortinarius splendens). Jest śmiertelnie trujący. Na kapeluszu młode owocniki posiadają rdzawobrązowe lub oliwkowobrązowe resztki osłony. Na trzonie bulwa z odstającym kantem^[7],
• zasłonak strojny (Cortinarius calochrous) występujący na takich samych siedliskach i w tej samej porze roku^[7],
• zasłonak zmiennokształtny (Cortinarius variiformis). Na trzonie występują brązowawe resztki osłony w kształcie wstążki. Rośnie pod dębami i jest rzadki^[5].

Występowanie i siedlisko

Opisano występowanie tego gatunku w Ameryce Północnej i w Europie. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony, w Ameryce Północnej znane są jego stanowiska tylko w zachodnich regionach USA^[8]. W Europie Środkowej występuje w rozproszeniu^[7]. W Polsce jest dość rzadki^[6], w piśmiennictwie naukowym do 2003 r. podano tylko dwa jego stanowiska (w Tatrzańskim Parku Narodowym i w Kotlinie Rabczańskiej)^[3], ale w późniejszych latach podano następne^[9].

Owocniki wyrastają latem i jesienią, w górskich i podgórskich lasach świerkowych, głównie na glebach wapiennych^[5].

Znaczenie

Grzyb mykoryzowy^[3]. Jest jadalny, jednak odradza się jego zbieranie, gdyż bardzo łatwo można go pomylić z innymi, bardzo podobnymi, ale śmiertelnie trującymi gatunkami zasłonaków^[7].