Zasłonak szafranowy

Zasłonak szafranowy (Cortinarius croceus (Schaeff.) Gray) – gatunek grzybów należący do rodziny zasłonakowatych (Cortinariaceae)^[1].

Zasłonak szafranowy

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	zasłonakowate
Rodzaj	zasłonak
Gatunek	zasłonak szafranowy
Nazwa systematyczna
Cortinarius croceus (Schaeff.) Gray Nat. Arr. Brit. Pl. (London) 1: 630 (1821)
Zasięg
Zasięg w Europie

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cortinarius, Cortinariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Schaeffer nadając mu nazwę Agaricus croceus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1821 r. Samuel Frederick Gray^[1].

Niektóre synonimy nazwy naukowej^[2]:

• Agaricus cinnamomeus Pollich 1753
• Agaricus croceus Schaeff. 1774
• Agaricus subcorneus Batsch 1783
• Cortinarius cinnamomeobadius Rob. Henry 1940
• Cortinarius cinnamomeus subsp. croceus (Schaeff.) Sacc. 1887
• Cortinarius croceus (Schaeff.) Bigeard & H. Guill. 1909
• Dermocybe cinnamomeobadia (Rob. Henry) M.M. Moser 1953
• Dermocybe cinnamomeobadia (Rob. Henry) M
• Dermocybe crocea (Schaeff.) M.M. Moser 1974

Nazwę polską podał Andrzej Nespiak w 1975 r.^[3]

Morfologia

Kapelusz

Średnica 1–5 cm, kształt początkowo półkulisty lub dzwonkowaty, później płasko rozpostarty, czasami z niedużym garbem na środku. Brzeg długo pozostaje podwinięty. Powierzchnia na środku gładka, przy brzegu włókniście pilśniowata, lub pokryta podłużnymi łuseczkami. Na środku ma barwę brązową, ku brzegom jaśnieje i stopniowo poprzez kolor oliwkowobrązowy z odcieniem oliwkowym lub pomarańczowym przechodzi w kolor oliwkowożółty^[4][5].

Blaszki

Delikatnie ząbkowane. Mają barwę żółtą, czasami z odcieniem pomarańczowym. Ostrza blaszek żółte^[4].

Trzon

Wysokość 3–6 cm, grubość do 3–7 mm, walcowaty, pełny. Powierzchnia o barwie od żółtej do ochrowożółtej. Podstawiacie ciemniejsza – żółtobrązowa i wyrastają z niej strzępki żółtej grzybni. Na całej długości trzonu występują chropowate pasma zasnówki o barwie od żółtobrązowej do szarej^[4].

Miąższ

W kapeluszu żółty, w podstawie trzonu brudnożółty z odcieniem oliwkowym. Ma słaby, nieprzyjemny smak i zapach jodoformu^[4].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników rdzawobrązowy. Zarodniki elipsoidalne, nieco matowe, o rozmiarach 6,5-9 × 4,5–6 μm. Niektóre podstawki mają czerwono-purpurową lub czerwono-brunatną zawartość. Cheilocystyd i pleurocystyd brak^[6].

Występowanie i siedlisko

Jest szeroko rozprzestrzeniony w Ameryce Północnej i w Europie^[7]. W Polsce jest rzadki. Do 2003 r. w piśmiennictwie naukowym podano tylko 3 jego stanowiska^[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[8].

Rośnie na ziemi, w lasach iglastych, głównie pod sosnami i świerkami. W lasach liściastych spotykany jest rzadko. Rozwija się tylko na kwaśnych i niezbyt wilgotnych glebach. Cechuje go duża różnorodność morfologiczna i siedliskowa: niektóre formy spotyka się również w tundrze lub w wysokich górach pod karłowatymi wierzbami. W Środkowej Europie jest pospolity, nie występuje tylko na obszarach o wapiennym podłożu^[5].

Znaczenie

Grzyb mykoryzowy^[3]. grzyb trujący. Zawiera orellaninę i powoduje zatrucia orellaninowe (8 grupa zatruć grzybowych)^[4].

Gatunki podobne

• zasłonak cynamonowy (Cortinarius cinnamomeus). Starsze okazy zasłonaka szafranowego i cynamonowego są bardzo podobne. Do pewnego rozróżnienia tych gatunków konieczne są okazy młode; należy je przekroić, by określić kolor blaszek^[5]. Według niektórych mykologów obydwa te zasłonaki mogą być formami tego samego gatunku i trzeba zrobić solidne badanie materiału DNA by to rozstrzygnąć^[6].
• zasłonak trzęsawiskowy (Cortinarius chrysolitus)^[5].
• zasłonak cynamonowożółty (Cortinarius cinnamomeoluteus). Młode okazy mają żółte blaszki^[4].