Zasada Gausego

Zasada Gausego – zasada konkurencyjnego wypierania, hipoteza Gausego^[1], mówiąca o tym, że jeśli dwa gatunki (populacje) mają identyczne nisze ekologiczne, nie mogą współistnieć i w konsekwencji jeden wypiera drugi. Konkurencyjne oddziaływanie może być związane z przestrzenią życiową, dostępem do pokarmu, światła, podatnością na działanie drapieżców, chorób itp.

Nazwa pochodzi od nazwiska Gieorgija F. Gausego^[a].

Orzęski Stylonychia

Pantofelek Paramecium aurelia

Kształt krzywych wzrostu liczebności

Istota jednego z laboratoryjnych eksperymentów Gieorgija F. Gausego (1934). Konkurencja o pożywienie jako czynnik decydujący o dynamice wzrostu liczebności populacji Paramecium caudatum i Paramecium aurelia w kulturach czystych i mieszanych.

Paradoks planktonu

Za wyjątek od zasady wypierania był uznawany fakt zróżnicowania organizmów zaliczanych do planktonu pomimo zajmowania tej samej niszy ekologicznej. W roku 1961 G. Evelyn Hutchinson nazwał to zjawisko „paradoksem planktonu”, jednak wkrótce zaobserwowano, że jest ono stosunkowo powszechne (nie tylko w środowisku wodnym). Niezgodność obserwacji z oczekiwaniem była związana z nieprecyzyjną wówczas interpretacją pojęcia niszy ekologicznej – nie uwzględnianiem jej n-wymiarowości i problemów dynamiki procesów ekologicznych i ewolucyjnych. Liczne gatunki o podobnych wymaganiach mogą trwale współistnieć np. w warunkach niestabilności środowiska, gdy szybkość zmian warunków (np. sezonowych zmian warunków w wodach jeziornych) jest większa od szybkości wypierania populacji okresowo mniej skutecznie konkurujących o zasoby^[2].

Uwagi

1. Według Ch.J. Krebsa Gause nigdy nie sformułował w sposób formalny takiej zasady/hipotezy i nie wiadomo, kto powiązał ją z jego nazwiskiem. Z eksperymentów Gausego wynika, że dwa gatunki mogą ze sobą współwystępować, a opinie podobne do „hipotezy Gausego” formułowali np. Joseph Grinnell (1905) i Albert Monard (1920) [w: „Ekologia”, PWN 1997, s.224].