Zieleń malachitowa

Zieleń malachitowa – organiczny związek chemiczny, syntetyczny barwnik zasadowy, pochodna trytylu. Stosowany do barwienia bawełny, wełny, jedwabiu, papieru, a także preparatów bakteryjnych. W akwarystyce wykorzystywana do leczenia chorób ryb, zwłaszcza ichtioftiriozy, czyli tzw. ospy rybiej. Jest wskaźnikiem pH, przy pH 0,2–1,8 zmienia barwę z żółtej na zielononiebieską^[4]. Ponadto roztwór zieleni malachitowej i molibdenianu amonu jest odczynnikiem do wykrywania fosforanów^[5].

Zieleń malachitowa
pH < 0,2	⇄	pH > 1,8

Zieleń malachitowa

sól szczawianowa zieleni malachitowej
Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) chlorek N-(4-{[4-(dimetylamino)fenylo](fenylo)metyleno}cykloheksa-2,5-dienylideno)-N-metylometanoamoniowy Inne nazwy i oznaczenia chlorek 4,4'-bis(dimetlyloamino)trytyliowy
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C23H25ClN2
Masa molowa	364,91 g/mol
Wygląd	zielone kryształy z metalicznym połyskiem[1]
Identyfikacja
Numer CAS	569-64-2
PubChem	11294
DrugBank	DB03895
SMILES [Cl-].CN(C)c1ccc(cc1)C(c2ccccc2)=C3C=CC(C=C3)=[N+](C)C
InChI InChI=1S/C23H25N2.ClH/c1-24(2)21-14-10-19(11-15-21)23(18-8-6-5-7-9-18)20-12-16-22(17-13-20)25(3)4;/h5-17H,1-4H3;1H/q+1;/p-1 InChIKey FDZZZRQASAIRJF-UHFFFAOYSA-M
Właściwości Rozpuszczalność w wodzie bardzo łatwo[1] w innych rozpuszczalnikach etanol: rozpuszczalna[1] metanol: rozpuszczalna[1]
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2017-09-20] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[2] Niebezpieczeństwo Zwroty H H302, H318, H361d, H410 Zwroty P P273, P280, P305+P351+P338, P501[3]
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Zastosowanie w akwarystyce

W akwarystyce stosowana jest od 1933 roku do zwalczania grzybów (Saprolegnia sp.) i pierwotniaków (głównie Ichthyophthirius multifiliis) atakujących ryby i ikrę. Stosuje się ją w kąpielach w postaci czystej lub mieszanki z innymi związkami, np. formaldehydem, zielenią brylantową, fioletem krystalicznym, błękitem metylenowym^[6].

Tzw. preparat FMC jest mieszanką zieleni malachitowej z formaliną i błękitem metylenowym (3,5 g zieleni, 3,5 g błękitu na 1000 ml formaliny)^[7]. Procedura kąpieli trwa zazwyczaj 3 dni, lecz każdego dnia procedura musi być zaczynana od nowa. Stosuje się w celu kontroli pasożytów z rodzaju Cryptobia, Ichthyobodo, Chilodonella, Trichodina, Trichodinella oraz grzybicy skóry^[6].

Zagrożenia

Zieleń malachitowa i jej metabolit, zieleń leukomalachitowa, mogą się utrzymywać w organizmie ryb jadalnych przez dłuższy czas^[8]. W 2000 roku Unia Europejska zakazała stosowania zieleni malachitowej w hodowli ryb jadalnych ze względu na możliwość akumulowania się tego związku w organizmach ryb i potencjalnej toksyczności dla organizmu ludzkiego^[6]. W badaniach na zwierzętach oba te związki wykazały właściwości karcynogenne oraz teratogenne^[6][9].

Zobacz też

• malachit