Związek Strzelców Litewskich

Związek Strzelców Litewskich – dobrowolna organizacja samoobrony cywilnej, wzmacniająca siły obronne kraju, patriotyzm i tożsamość narodową, wspierająca rozwój działań edukacyjnych obrony państwa, wspomagająca policję, obronę cywilną i instytucje systemu ratownictwa. Obecnie Związek kontynuuje działalność organizacji działającej w międzywojennej Litwie do 1940 r.

27 czerwca 1919 r. został założony pierwszy oddział w Kownie. Ta data jest uznawana za datę założenia Związku. Charakter organizacji, jej cele i podstawy określił inicjator Związku Matas Šalčius(inne języki) oraz przyszły przywódca Vladas Putvinskis-Pūtvis.

Działalność Strzelców obejmuje wszelkie dziedziny życia: wojskową, wychowania fizycznego, edukacji kulturalnej itp. Strzelcy dbają o miejsca historyczne, organizują uroczystości, prowadzą propagandę wojskową obrony państwa w społeczeństwie.

W czerwcu 1920 r. została wydana gazeta Związku „Trimitas”(inne języki) (Trąbka). Pierwszym redaktorem był Matas Šalčius(inne języki), nieco później J. Tumas-Vaižgantas, Adolfas Klifas i inni. Z gazetą współpracowało wielu znanych poetów, pisarzy, malarzy, przedstawicieli prawa, naukowców, działaczy społecznych okresu międzywojennego.

Gdy Związkiem dowodził V. Krėvė-Mickevičius, rząd Litwy zlecił strzelcom zorganizowanie powstania w Kłajpedzie.

W latach 1935–1936 Związek Strzelecki został zreorganizowany – przeszedł pod komendę dowódcy sił wojskowych. Tuż przed tym, jak Związek strzelecki został rozwiązany, składał się z 62 tys. członków. Podczas okupacji sowieckiej 11 lipca 1940 r. organizacja strzelecka została rozwiązana jako pierwsza. Do 22 czerwca 1941 r. 80% członków departamentów, centrali i zarządu zostało uwięzionych i zesłanych. W latach 1941–1953 strzelcy brali aktywny udział w walkach oporu z okupantami niemieckimi i sowieckimi.

Litewski Związek Strzelecki utrzymywał kontakt z innymi nadbałtyckimi organizacjami obronnymi. W 1922 r. do Finlandii została wysłana delegacja w celu zapoznania się z fińską organizacją Sujelus Kemta, później zostały nawiązane kontakty z łotewską i estońską organizacją. Oprócz treningu wojskowego, w okresie międzywojennym strzelcy intensywnie wykonywali prace związane z krzewieniem kultury w narodzie, także aktywnie uprawiali sport.

W czasie II wojny światowej z jej szeregów rekrutowała się litewska kolaborancka formacja policyjna Ypatingasis būrys, odpowiedzialna za masowe zbrodnie na ludności żydowskiej i polskiej na Wileńszczyźnie^[1].

Byli strzelcy i patriotyczni amerykańscy Litwini ogłosili przywrócenie Litewskiego Związku Strzeleckiego 7 marca 1954 r. w Chicago.

W okresie odradzania się Litwy 1 czerwca 1989 r. podczas wiecu w Kownie zostało oficjalnie ogłoszone przywrócenie Związku Strzeleckiego. 20 września 1989 r. członkowie grupy inicjatorskiej odrodzenia Związku złożyli pierwszą przysięgę przy grobie założyciela i ideologa Vladasa Putvinskisa Strzeleców w Kelme. Ten dzień jest uważany za datę przywrócenia Litewskiego Związku Strzeleckiego.

15 lutego 1990 r. odbyła się konferencja przywrócenia. W lipcu wznowiono wydanie gazety „Trimitas”, która później została miesięcznikiem strzelców.

Tworzyły się orkiestry, zespoły, kaplice, strzelcy aktywnie uczestniczyli w porządkowaniu grobów partyzanckich, budowie zabytków, przenoszeniu zwłok.

W znaczącym dla Litwy 1991 r. Strzelcy byli już zorganizowaną strukturą i aktywnie uczestniczyli w ochronie parlamentu i innych obiektów państwowych. Podczas obrony obiektów i murów państwowych zginęli strzelcy: I. Šimulionis, D. Gerbutavičius i G. Žagunis. Strzelcy mieli swój udział również w operacji wycofywania oddziałów okupacyjnych z kraju.

Dopiero 2 lipca 1997 roku przyjęto Ustawę Republiki Litewskiej w sprawie Strzelców. W roku 1998 rozpoczęto reorganizację Związku w celu włączenia strzelców do systemu obronnego kraju.

Utworzono 10 powiatowych zespołów strzeleckich. 11 maja 1999 r. w Sejmie przyjęto ustawę o zmianie ustawy o Związku Strzeleckim, a 31 grudnia tego samego roku rząd zatwierdził uchwałę „w sprawie procedury nabywania, rejestracji, przechowywania, wydawania, księgowania i użytkowania broni palnej i amunicji strzelców”. 12 stycznia 2000 r. zatwierdzono Statut Związku Strzeleckiego, a 14 lutego organizacja została ostatecznie zarejestrowana w Ministerstwie Sprawiedliwości.

W 2017 r. do Związku należało około 11 tys. członków.

W 2024 r. utworzono z założenia wielonarodowościową Kompanię im. gen. Tadeusza Kościuszki w rej. wileńskim^[2].

Związek pełnił funkcje pomocnicze wobec organów państwa w czasie pandemii COVID-19^[3] i kryzysu migracyjnego na granicy z Białorusią^[4]. Do jego funkcji należą: umacnianie niepodległości państwa litewskiego, przygotowanie zbrojnej samoobrony obywateli i obrony kraju, powszechnego oporu w razie okupacji, pomoc armii w przygotowaniu rezerwy wojskowej, pomoc policji w utrzymywaniu porządku publicznego, zwalczanie przestępczości i ochrona granic, wspieranie obrony cywilnej i ratownictwa, kształtowanie postaw obywatelskich, zaufania do państwa, poszanowania Konstytucji Republiki Litewskiej oraz pielęgnowanie narodowej kultury litewskiej. Strzelcy dzielą się na oddziały młodych strzelców (od 12 do 18 lat) i regularne oddziały (powyżej 18 lat)^[5]. W 2025 roku związek liczył prawie 17 000 członków^[6]. W 2024 roku litewskie Ministerstwo Obrony przekazało związkowi na jego działalność 13,6 miliona euro^[7]. Obecnie organizacja podporządkowana jest Ministerstwu Obrony - minister powołuje i odwołuje dowódcę związku. Proponowane jest podporządkowanie związku rządowi - plany zakładają wzrost liczby członków związku do 50 000 w 2030 roku^[8].

Organem prasowym związku jest gazeta Trimitas^[5].

Związek Strzelców Litewskich

Założenie i odbudowa

Zespoły Związku Strzeleckiego

Przypisy

Linki zewnętrzne

Wikiwand - on