Zwyczaj prawny

Zwyczaj prawny – zwyczaj będący prawem.

Do powstania zwyczaju prawnego konieczne jest łączne wystąpienie dwóch elementów:

• tzw. usus
• tzw. opinio iuris^[1].

Usus oznacza tutaj dającą się zaobserwować ustaloną praktykę^[1].

Opinio iuris oznacza tutaj przeświadczenie, że niezastosowanie się do usus stanowi naruszenie prawa^[1].

Czasem kryteria te są też uszczegóławiane. Na przykład dodaje się, że taka dająca się zaobserwować ustalona praktyka ma być długotrwała (łac. longa consuetudo), jednolita, niezmienna (stała), nieprzerwana i powszechna oraz że nie wykształciła się praktyka jej przeciwstawna. Charakter prawny zaś tej praktyki – w ocenie tych, którzy się do niej stosują/przestrzegają jej – ma być niezbędny (łac. opinio iuris sive necessitatis). Przeświadczenie natomiast o nim ma istnieć nie tylko po stronie tych, których zachowania ta praktyka dotyczy, ale również po stronie sędziów i urzędników, którzy na jej podstawie wydają wyroki/decyzje administracyjne (urzędowe/urzędnicze)^[1].

Prawne zwyczaje stanową źródło prawa^[1] i tworzą prawo zwyczajowe^[2].

Zwyczaje, jakim prawo stanowione nadaje charakter źródła prawa

Zwyczaje, jakim prawo stanowione nadaje charakter źródła prawa, różnią się od prawnych zwyczajów tym, że stają się one prawem nie same z siebie, lecz z mocy prawa stanowionego i w granicach tym prawem zakreślonych (w granicach sankcjonowania, uznawania ich tym prawem)^[2]. W odniesieniu też do nich nie jest konieczne wystąpienie opinio iuris, tylko wystarczy powstanie samego usus^[2]. W Polsce o tego rodzaju zwyczajach możemy mówić np. w przypadku prawa cywilnego, prawa spółek handlowych, indywidualnego prawa pracy i prawa morskiego^[3].

Zobacz też

Desuetudo