Kiskachay (aymara simipi: Kiskachay jisk'a suyu; kastilla simipi: Provincia de Espinar) nisqaqa Piruw mama llaqtapi, Qusqu suyupi, huk pruwinsyam, Qusqu llaqtamanta 250 km karu uralan kuntinpi, mama quchap hawanmanta 3 800 mitru hanaqmanta 5.000 mitru hanaqkama, 5 311.09 km2-yuq. Uma llaqtanqa Yawri llaqtam.
| ||
|---|---|---|
 | ||
| K'anamarka, Kiskachay distritu | ||
| Saywitu | Wallqanqa | |
 | ||
 | ||
| Unancha | ||
 | ||
| . | ||
| Mama llaqta |  Piruw | |
| Tinkurachina siwikuna | ||
| Uma llaqta | Yawri | |
| Suyu | Qusqu suyu | |
| Distritukuna | 8 | |
| Simikuna | qhichwa simi (70,4 %), kastilla simi | |
| Runakuna | 62 698 runa (inei 2007). | |
| Runa ñit'inakuy | - | |
| Hallka k'iti kanchar | 5 311,09 km² | |
| Hanaq kay | ||
| Kamasqa wata | 17 ñiqin ayamarq'a killapi 1917 watapi | |
| Kuraka | Lolo Arenas Armendáriz (2019-2022) | |
| Karu rimay tuyru | ||
| Pacha suyu | UTC-5 | |
| Qhichwa simipi llika tiyanan | ||
| Kastilla simipi llika tiyanan | muniespinar.gob.pe | |
| Qusqu suyup wamaninkuna | ||
 | ||
Wiñay kawsay
Kamasqa 17 ñiqin ayamarq'a killapi 1917 watapi.
Allpa saywachi
- Urqukuna
- Mayukuna: Apurimaq mayu - Kachimayu - Q'iru mayu
- Quchakuna: Chawpiqucha - Chunkara qucha - Sutunta qucha (Uqururu distritupi) - Qiwllaqucha (Pallpata distritupi) - Yanaqucha
Pulitika rakiy
Pusaq distritunmi kan.
| Distritu | Runakuna (2007) [1] | Uma llaqta | Kuraka |
|---|---|---|---|
| Hanan Pichiwa | 2.534 | Aqukunka | Hugo Huarancca Katata |
| Kunturuma | 1.208 | Kunturuma | Bartolomé Cruz Orosco |
| K'upuraki | 15.838 | K'upuraki | Fidel Salas |
| Pallpata | 5.270 | Hector Tejada | Melecio Saico Ccolque |
| Pichiwa | 3.802 | Pichiwa | Severiano Chara Labra |
| Suyk'utampu | 2.796 | Suyk'utampu | Froelan Taype Ala |
| Uqururu | 1.669 | Uqururu | Adolfo Alfredo Huarza Minauro |
| Yawri | 29.581 | Yawri | Lindley Alfredo Salinas Perez |
Runakuna
- 63,195 runakuna (1997). Tukuy runakunap 41.4%-ni chunka pichqayuqmantam aswan pisi watayuq.
- Uywasqakuna: waka, uwiha, llama
- Chakra yurakuna: papa, kinwa, qañiwa.
- Umalli musikukuna (atikay): qhatuy, qhuyakuna (Tintayapi)
- Kiskachay runakunap 25.4 %-n, chunka pichqayuq icha chaymanta aswan watayuq, manas yachay wasimanchu risqa, 46.3 %-ntaq huch'uy yachay wasiman risqas. Warmikunap 39.6 %-n manas ñawiriyta qillqayta atinchu.
- Kamachina sirwisyukunaqa pisi-pisillas. Pruwinsyapi pusaqnintin distritumantaqa pichqallapis puriq upyana yaku sirwisyu wasikunapi kachkan. Iskay distritupiqa manas pinchikillachu kachkan, tawapitaq wasikunap 26 %-npis pinchikilla kachkanña.
Hanan Warka
Hanan Warka ayllu llaqtaqa (Alto Huarca) Kañipya mayup lluq'i patanpim, pampa-pampapi, lluq'i patapi Q'illu urqu, Saywa urqu, Chuq'i pirwa urqukunap kinrayninpi.
Kapchiy
- K'uyu qatakuna
- P'achakuna
- Llank'iwan kapchiy: Pukus, K'apra
Away: Puchka, Awana, Mismima, Ruk'i, Awarank'u
K'apra: Challa, Raki, Manka, Mak'as, Phuku, Chatu.
- Kinwa, Siwara, Papa, Awina, Qañiwa.
- Chaki t'aklla, Rawk'ana, Ch'ira: ayninakunapaq, minkanapaq, Wanka: tarpunapaq, Qhachway: aymuranapaq,
- Uywasqakuna: Waka (Churu) - Kawallu - Uwiha - Pisqu kurral - Llama
- Sallqakuna: Atuq - Trucha - Kuntur - Añas - Wisk'acha - Anka - Taruka - Luwichu - Wallata - Wik'uña - Ch'usiq
Tintaya Markiri
Tintaya Markiri runa llaqta (Comunidad campesina de Tintaya Marquiri).
Kawsay
Kapchiy, away:
- Llank'i, k'aprapaq: Urpu, P'uku, P'uyñu.
- Uwiha millma kaykunapaq: Punchu, Kustal, Qata, Q'iswa, Challina, K'uyu
Chakra kamay, michiy:
Hanan Wankani
Hanan Wankani ayllu llaqta (Comunidad campesina de Alto Huancane)
Kawsay
Kapchiy, raqch'i:
- Kapchiy: Puchka, Mismima, Awana, Ruk'i, Awarank'u.
- Raqch'i: Challa, Raki, Manka, Mak'as, Phuku, Chatu
Chakra kamay, michiy:
- Papakuna: q'apu, q'anchillu, waña, watakachi, qaqari, p'itikiñu.
- Riwikuna: qañiwa, puquya, chillawa, chuqllu, q'illupalla.
- Kinwa, qitu, puquya
- Chakra llamk'anakuna: Chaki t'aklla, Rawk'ana, Chira, rumi maru, yugu, arma.
- Chakra llamk'ay:
- Uywasqakuna: Waka - Llama - Alpaqa - Asnu - Kawallu - Mula.
- Sallqakuna: Wik'uña, Alqamari, Such'i, Taruka, Liqi, Trucha, Kuntur, Qaqi, Lawrinku, Suwik'ara, Chiwayru, Atuq, Chiqla, Qalaywa, Añas, Pariwana, Machaywa, Puku, Waychu (hachu qalla), P'isaqa, K'ayra (huq'ulluwan), Quwi, Huku, Pikaytu, Piki, Challwa
P'achallina
Simikuna
Pruwinsyapiqa aswanta qhichwa simitam rimanku.
| Distritu | Kastilla simita rimaqkuna /1 | % | Indihina simita rimaqkuna /1, /2 | % |
|---|---|---|---|---|
| Hanan Pichiwa | 169 | 7.5 | 2,083 | 92.3 |
| Kunturuma | 137 | 12.6 | 950 | 87.2 |
| Pallpata | 1,340 | 28.4 | 3,374 | 71.5 |
| Pichiwa | 433 | 12.5 | 3,021 | 87.4 |
| K'upuraki | 801 | 5.8 | 13,002 | 94.1 |
| Suyk'utampu | 181 | 7.3 | 2,296 | 92.3 |
| Uqururu | 264 | 17.5 | 1,245 | 82.5 |
| Yawri | 13,132 | 49.7 | 13,277 | 50.2 |
| Llapan | 16,457 | 29.5 | 39,248 | 70.4 |
/1 Rimaqkuna: 5 / 5+ wata
/2 Indihina simi: qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi)
Pukyu: [2]
Iñiy
Raymikuna
Karu puriy
Hanan Warka
- Hutu mach'ay (Grutas de Juto), 180 m suni, chaynintaqa Hutu mayu purinmi. Mach'aypiqa chinkanakunam, qullqakunam, rampakunam, pukyukunapas.
- San Inlisya phaqchawan, huk inlisya hina qaqa, 15 m altu phaqchap kinrayninpi.
- Chuq'i pirwa Chuq'i sayanawan, 200 m hatun qaqakuna, qhawana hina llamk'achisqa.
K'upuraki distritu
- K'upuraki - Qusqu: 269 km.
- 3900 m.s.n.m.
- K'upuraki inlisya
Yawri distritu
- Yawri - Qusqu: 241 km
- 2,927 m.s.n.m.
- Yawrip inlisyan
- K'anamarka - Qusqu: 236 km
- 3,942 m.s.n.m.
- Tawantinsuyu pachamanta wasikuna
Pruwinsyapi paqarisqa
Kaypipas qhaway
Willay pukyukuna
Hawa t'inkikuna
.svg){kind=small}
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
