Phallcha

Phallcha^[1][2] (genus Gentiana) nisqakunaqa llimphisapa tuktuyuq t'ika yurakunam, tawa pachakmanta aswan rikch'aqmi, phallcha yura rikch'aq aylluman kapuq, tukuy Tiksimuyuntinpi mana nisyu q'uñi puystukunapi wiñaq.

Phallcha
Gentiana verna Gentiana verna
Mit'an kamay
Regnum: Plantae Divisio: Magnoliophyta Classis: Magnoliopsida Ordo: Gentianales Familia: Gentianaceae Genus: Gentiana L.
Rikch'aq
(> 400 rikch'aqkuna)

Phallcha yurakunaqa ch'ulla watalla, iskay watalla icha kakuq yuram. Huk rikch'aqkunaqa kakuq raphiyuq, hukkunataq chinkaq raphiyuqmi. Tukuy rikch'aqkunaqa chimpa-chimpa raphiyuqmi. Tuktunkunaqa achka rikch'aqkunapi anqasmi, huk rikch'aqkunapitaq yuraq, q'illu icha puka. Antikunapiqa achka puka t'ikayuq rikch'aqkunam. Phallchap tuktunqa t'inkinakusqa akilla raphiyuq, pila hina t'inkinakusqa t'ika raphiyuqmi. Pichqantin (huk rikch'aqkunapitaq 4-7) raphi muyuyuqmi tuktunkunaqa: 5 akilla raphi ñawch'i, 5 t'ika raphi, ukhunpi kaq sisa raphikunayuq, tiyaq ruru raphintin, tuktu misk'iyuq.

Rikch'aqkuna

Kaymi huk phallcha rikch'aqkuna:

• Chinchamali (Gentiana chamuchui)
• Chunchu wayta (Gentiana scarlatinostriata)
• Pukamaqasqa (Gentiana weberbaueri)
• Witu phallcha, witu,^[3] hallu-hallu,^[4] p'inqa-p'inqa (Gentiana prostrata)
• P'inqa phallcha, p'inqa-p'inqa^[4] (Gentiana sedifolia), Piruwpi, punapi, kawsaq
• Puka p'inqa-p'inqa, p'inqa-p'inqa, hallu-hallu^[4] (Gentiana scarlatina)
• Pacha phallcha, puka phallcha^[5] (Gentiana acaulis)
• Q'illu phallcha^[5] (Gentiana campanuliformis)
• Quchi p'inqa-p'inqa^[4] (Gentiana podocarpa)
• (Gentiana primuloides)
• (Gentiana sandienses)
• hukkunapas

Rikch'akuna

• 
  Gentiana clusii
• 
  Gentiana clausa
• 
  Gentiana calycosa
• 
  Gentiana septemfida

Kaypipas qhaway

• Phallchacha (Gentianella)