Qhichwa rimaykuna

Qhichwa rimaykuna nisqaqa huk Awya Yala rimaykunap ayllunmi, Uralan Awya Yalapi. Tukuy qhichwa, qichwa, qiĉwa icha kichwa nisqa, qhichwa simi nisqaman kapuq k'iti rimayninkunam kay rimaykunap ayllunman kapun.

Manam tukuy qhichwa k'iti rimaykuna hap'iqanallachu. Chayrayku yachaqkunaqa ninkum, achka rimaymi, pichqachá, qanchischá, nispa. SIL International nisqa tantanakuy ninmi, 42 rimaykunam, nispa. Ichataq ancha kaqlla kaq k'iti rimaykunatapas sapaq rimay ninmi, ahinataq Qusqu qhichwa simi, Apurimaq qhichwa simi, Ariqipa qhichwa simi, Punu qhichwa simi, chaykunam sapaq simi nispa. Piruw mama llaqtapiqa chay k'iti rimaykunata huklla allin qillqaywanmi qillqanku, Qusqu-Qullaw nisqawan. Chanka runasimiwanpas allin hap'iqanallam, Qullasuyu qhichwa simiwanpas. Chayrayku huklla uralan runasimi ninkupas.

Qhichwa k'iti rimaykunapi paqta rimakuna

Uralan runasimi	Chanka runasimi	Qusqu qhichwa simi	Qullasuyu qhichwa simi	Shukllachishka kichwa	Otavalo kichwa	Puruha kichwa	Lamas-Luritu	Kashamarka rimay	Wanka limay	Shawsha limay	Anqash rimay
misk'i	miski	misk'i	misk'i	mishki	miški	miški	miški	miški	miški	miški	miški
qun	χun	qun	qun	kun	kun	kun	kun	qun	un	hun	qun
huk	huk	hux	ux	shuk	šux	šuk	suk	sux	huk	huk	huk
iskay	iskay	iskay	iskay	ishkay	iškay	iški	iškay	iškay	iškay	iškay	iškee
kimsa	kimsa	kinsa	kinsa	kimsa	kimsa	kimsa	kimsa	kimsa	kimsa	kimsa	kima
tawa	tawa	tawa	tawa	chusku	čusku	čusku	čusku	ĉusku	tawa	ĉusku	čusku
pichqa	pičχa	pisqa	phišqa	pichka	pička	pička	pička	pičqa	pič'a	pičχa	pitsqa
chunka	čunka	čunka	čunka	chunka	čunga	čunga	čunga	ĉunga	ĉunka	ĉunka	čunka
yuraq	yuraχ	yuraχ	yuraχ	yurak	yurax	yurak	yurak	yuraq	yula'	yulaχ	yuraq
kani	kani	kani	kani	kani	kani	kani	kani	kani	kaa	kaa	kaa
kachkan	kačkan	kaŝan	kasan	kakun	kakun	kakun	kačkan	kaykan	kaykan	kaykan	kaykan
maypi	maypi	maypi	maypi	maypi	maypi	maypi	maypi	maypi	mayĉaw	mayĉaw	meečoo
ñiway	niway	niway	ñiway	ñukaman niy	ñukaman niy	ñukaman niy	niway	niway	nimay	nimay	nimay

Qhichwa simip k'iti rimayninkuna

Qhichwa simip k'iti rimayninkuna.

Achka qhichwa k'iti rimaykunam kachkan, iskaynintin hatun rimay huñum, achkataq aslla urin rimay huñum:

• Waywash rimaykuna (Qhichwa I)
  • Ankash nunashimi
  • Wanka nunashimi
  • Wanuku runashimi, Yaru runashimi
• Wamp'uy rimaykuna (Qhichwa II)
  • Yunka runashimi (Qhichwa II-A)
    • Yawyu rimaykuna
    • Kashamarka runashimi
    • Inkawasi-Kañaris runashimi
  • Chinchay runashimi (Qhichwa II-B)
    • Chachapuya runashimi
    • Lamas-Luritu runashimi
    • Kichwa (Ikwadurpi Kulumbyapipas): Chay rimaypaqqa Shukllachishka Kichwa nisqa allin qillqayninmi.
  • Uralan qhichwa simi (Qhichwa II-C): Chay rimaypaqqa Uralan runasimi nisqa allin qillqaymi.
    • Chanka runasimi
    • Qusqu-Qullaw runasimi (Buliwyapi Qhichwapas)
    • Arhintinap runasimin

Hawa t'inkikuna

• Qhichwa shimimanta saywitu (fedepi.org)
• Saywitu: Argentina mama llaqtapi Chili mama llaqtapipas simikuna
• Kusiquyllur Casafranca: Llapam runakuna huk shunqulla!! Kimsa runa, Pichiw (Ancash-Huari), Puqi (Huanuco-Huamalies), Yuraqraqay (Ayacucho-Huanta) ayllu llaqtakunamanta hamuq, kikin qhichwa rimaykunapi rimanakun