Federalissem
From Wikipedia, the free encyclopedia
Il term federalissem (da latin foedus, foedera, ‹lia›, ‹allianza›, ‹contract›) designescha ozendi en emprima lingia in princip d’organisaziun tar il qual ils singuls members (stadis commembers) disponan d’in’autonomia e statalitad limitada, ma èn s’unids ad in stadi cumplessiv. Savens vegn la noziun duvrada a moda nundifferenziada ed applitgada tant sin federaziuns en il segn pli stretg sco er sin confederaziuns.
Sco stadi da tempra federalistica designesch’ins in stadi che dispona d’ina constituziun federala. Quel è structurà tenor il princip dal stadi federal e sa cumpona uschia da stadis commembers, ils quals disponan da cumpetenzas statalas limitadas che na derivan betg dal stadi cumplessiv. Ord vista dal dretg public disponan pia, sper il stadi cumplessiv, er ils singuls members da quel d’in’atgna suveranitad originara areguard lur populaziun e lur territori.[1]
Per part vegn concedì als members d’ina tala confederaziun il dretg da sortir da quella. Il dretg constituziunal scrit na sto però betg correspunder necessariamain a la realitad constituziunala. Uschia excluda per exempel la Decleraziun da princips da l’Assamblea generala da las Naziuns unidas dals 24 d’october 1970 per gronda part in dretg da secessiun en rom dal dretg d’autodeterminaziun dals pievels.