Temp medieval tardiv
From Wikipedia, the free encyclopedia
Sco temp medieval tardiv vegn designada l’epoca da l’istorgia europeica che tanscha da la mesadad dal 13avel tschientaner fin la fin dal 15avel u l’entschatta dal 16avel tschientaner (pia ca. 1250 fin 1500). Ella marchescha la fasa finala dal temp medieval, a la quala suonda il temp modern tempriv.
Ina clera lingia da cunfin tranter il temp medieval tardiv e la renaschientscha na sa lascha betg trair. Quest’ultima vegn numnadamain definida plitgunsch or dals svilups areguard la filosofia culturala e l’istorgia d’art che tenor criteris temporals. Tut tenor quant averts ch’ils scienziads e mecens en ils centers culturals europeics èn sa mussads envers ils novs svilups, è la renaschientschas sa derasada cun differenta spertadad en las differentas regiuns da l’Europa.
En la perscrutaziun pli veglia han ins savens taxà il temp medieval tardiv sco temp da crisa. Quai surtut pervi da tschertas apparientschas en l’art e la cultura, pervi da problems agrars sco er pervi da las midadas politicas entaifer il Sontg Imperi roman. Questa valitaziun negativa è oravant tut sa fatga valair en la medievistica tudestga; là han ins sutdividì il temp medieval tradiziunalmain en trais fasas, da las qualas la davosa vegniva giuditgada – en spezial pervi da crisas politicas – sco ‹temp da declin›. En l’Italia u en Frantscha n’è percunter mai vegnì fatg ina tripartiziun uschè clera. Ed er en la nova perscrutaziun entaifer il territori da lingua tudestga vegn giuditgà a moda bler pli differenziada, e quai tant pervi da novas miras da perscrutaziun sco er a basa da novas observaziuns en las funtaunas sezzas: Malgrà tut ils problems ch’èn sa mussads da quel temp, è il temp medieval tardiv segnà d’ina mobilitad creschenta e d’internaziunalitad, da midaments en divers secturs da la vita e la finala d’ina transiziun fluctuanta vers il temp modern tempriv. En quel senn è la perscrutaziun tudestga dal temp medieval tardiv segnada d’ina midada da paradigma evidenta.[1]