1983 сыл

Сыллар
1979 1980 1981 1982 — 1983 — 1984 1985 1986 1987
Уоннуу сыллар
1950-с 1960-с 1970-с — 1980-с — 1990-с 2000-с 2010-с
Үйэлэр
XIX үйэ — XX үйэ — XXI үйэ

1983 сыл.

Туох буолбута

Тохсунньу

• Тохсунньу 27 — Дьоппуоҥҥа Хонсю уонна Хоккайдо арыыларын ситимниир Сэйкан бастакы тоннелэ тэһиллибит. Бу 53,85 км усталаах тоннель 2016 сыллаахха диэри аан дойдуга саамай уһун этэ. Оттон билигин саамай уһун уу аннынааҕы тоннель быһыытынан биллэр.

Олунньу

• Олунньу 24 — АХШ Кэнгириэһин анал хамыыһыйата Аан дойду иккис сэриитин кэмигэр АХШ-ка олорор дьоппуоннары лааҕырдарга олордубуттарын сөбө суоҕунан аахпыт.

Кулун тутар

• Кулун тутар 23 — АХШ бэрэсидьиэнэ Рональд Рейган СОИ оҥорор былаан баарын туһунан аан бастаан эппит.

Муус устар

• Муус устар 25 — Тымныы сэрии үгэннээн турдаҕына Сэбиэскэй Сойуус баһылыга Юрий Андропов АХШ оскуолаҕа үөрэнэр кыыһын ыалдьыттыы кэлэригэр ыҥырбыт. Бу Саманта Смит диэн оҕо ядернай сэрииттэн куттанарын туһунан Андроповка сурук суруйбута.

Ыам ыйа

• Ыам ыйын 20 — СПИД ыарыытын үөскэтэр ВИЧ вируһун булбуттар.
• Ыам ыйын 20 — Дьокуускай лүөччүктэрэ Д. Д. Шамаев уонна В. Д. Лондкевич бастакы Ту-154 сөмүлүөтү Дьокуускай аэропордугар аҕалбыттар.

Бэс ыйа

• Бэс ыйын 13 — Юпитеры чинчийэр сыаллаах көппүт Пионер-10 автоматическэй зонд Нептун орбитатын ааһан Күн систиэмэтиттэн тахсыбыт. Тас космоска бу зонду баҕар ким эмит булуо диэн иһигэр кылгас илдьит угуллубута.
• Бэс ыйын 16 — Андропов Юрий Владимирович ССРС Үрдүкү Сэбиэтин бөрөсүүдьүмүн бэрэстээтэлэ буолбут.

От ыйа

• От ыйын 21 — Антарктидаҕа Восток станцияҕа Сир ньууругар саамай намыһах температура бэлиэтэммит — −89,2 °C.

Атырдьах ыйа

Балаҕан ыйа

• Балаҕан ыйын 6 — Сэбиэскэй Сойуус салалата ССРС кыраныыссатын алҕас кэспит Кэриэйэ гражданскай сөмүлүөтүн суулларбытын билиммит. ПВО сэриилэрэ гражданскай сөмүөлүөт буоларын билбэтэхтэрэ диэбит.
• Балаҕан ыйын 26 — Сэбиэскэй Сойууска дьуһуурунай офицер Станислав Петров ядернай ракета көтөн иһэр сигналын сымыйа диэн быһаарбыт, "тревога" биллэрбэтэх. Инньэ гынан ядернай сэрии саҕаланыахтааҕын мүлчүрүппүт. Кэлин киниэхэ элбэх дойдулар ардыларынааҕы наҕараадалары туттарбыттара, кини туһунан "Аан дойдуну быыһаабыт киһи" диэн киинэ устубуттара.

Сэтинньи

• Сэтинньи 7 — НАТО «Able Archer 83» байыаннай үөрэниини саҕалаабыт, Сэбиэскэй Сойуус Арҕаа Германияҕа уонна Польшаҕа баар сэбилэниилээх күүстэргэ сэриигэ бэлэм буолалларыгар дьаһайбыт.
• Сэтинньи 10 — Урбаанньыт Билл Гейтс бастакы Windows 1.0 (ааҥл. түннүктэр) операционнай систиэмэ бырайыагын көрдөрбүт. Ол эрээри бу систиэмэ икки сылынан буолан биирдэ атыыга тахсыбыта. 2019 сыллааҕы көрдөрүүнэн Windows аан дойду көмпүүтэрдэрин 88,5 %-гар турар эбит.
• Сэтинньи 14 — Кипр туурактар өттүлэринээҕи сорҕотун түмэнэ Кипр Туурак Федеративнай судаарыстыбатын тэрийэр туһунан биллэрбит.

Төрөөбүттэр

• Попова Александра Лукинична — бэйиэт, түмэт-дьайыксыт, саха тылын учуутала.

• Олунньу 22 — Дмитрий Давыдов — Саха сирин киинэ режиссера. Биллибит киинэлэрэ — «Тыалга кытыастар кутаа» (нууч. Костер на ветру) (2016), «Нет бога кроме меня» (2019), «Пугало» (2020). «Пугало» диэн хартыыната 2020 сыллаахха Кинотавр киинэ бэстибээлигэр «Бастыҥ фильм» буолбута.

• Муус устар 2 — Наталья Кривошапкина — Далаана — ырыаһыт, Эстрада тыйаатырын солиһа.

• Ыам ыйын 28 — «Саҥа ырыа» муусука күрэһин кыайыылааҕа, СӨ култууратын туйгуна, Сунтаар улууһун Сиэйэ нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо ырыаһыт Сиэйэ Уола (Виктор Иванов)^[1].

• Бэс ыйын 27 — Алсу (Алсу Ралифовна Сафина), ырыаһыт, Арассыыйа үтүөлээх артыыһа.
• От ыйын 22 — Кирилл Толмацкай (Децл) — Арассыыйа рэп-толорооччута.

• Балаҕан ыйын 1 — Любомир Николаев — мадьыны, Дыгын оонньууларын чөмпүйүөнэ (2013).

• Сэтинньи 16 — Елена Копырина — саха тылыгар туохтуур суолтатын чинчийэр учуонай, тыл үөрэҕин билимин хандьыдаата.

Өлбүттэр

• Дьячковскай Петр Прокопьевич (1912—1983) — Кыайыы парадын кыттыылааҕа.
• Кузьмин Валерий Ильич (1918—1983) — Социалистическай Үлэ Геройа, летчик.
• Посельская Аксения Васильевна (1924—1983) — саха бастакы балерината.
• Чарин Иосиф Иосифович (1921—1983) — педагогика билимнэрин кандидата, үөрэх инспектора.
• Тохсунньу 29 — Апросимов Дмитрий Нестерович (1929—1983) — биллиилээх эбэҥки поэта, худуоһунньук.
• Кулун тутар 24 — Ефремов Степан Павлович (1905—1983) — драматург.
• Ыам ыйын 23 — Хатыҥ Үрэххэ саха аатырбыт эппиһиэрэ Дмитрий Оллонов өлбүт. Кини хас да сэриигэ кыттыбыта. Бииргэ төрөөбүт 5 ини-биилэртэн түөрдэ Аҕа дойду сэриитин кыттыылаахтара, саамай эдэрдэрэ сэрии толоонугар охтубута.

• Бэс ыйын 6 — Боескоров Гаврил Ксенофонтович (1915—1983) — тыл үөрэҕин билимнэрин кандидата.
• Атырдьах ыйын 19 — Москубаҕа Афанасий Новгородов (1902 с. Үөһээ Дьааҥыга төр.) — 1947-1950 сс. Тыл, литэрэтиирэ уонна устуоруйа үнүстүүтүн дириэктэрэ, устуоруйа билимин дуоктара, бэрэпиэссэр.

• Атырдьах ыйын 27 — Зинаида Курчатова (1948 с. т.) — саха живописеһа. Иркутскай уобалас Улахан Баатам сэлиэнньэтигэр төрөөбүтэ. Бу саха сэлиэнньэтэ сүтэн эрэр, олохтоохторун үгүстэрэ Өлүөхүмэ Чапаево сэлиэнньэтигэр көстүлэр.

• Алтынньы 5 — казаахтар монгуоллар иннилэринээҕи кэмнэрин, Чыҥыс Хаан кэмин саҕанааҕыны уонна Джунгарияны, нуучча судаарыстыбатын кытта казаах биистэрэ охсуһууларын ойуулуур бастакы казаахтыы айымньылары суруйбут суруйааччы Ильяс Есенберлин (1915 төр.).