Essida de su Rènniu Unidu dae s'Unione Europea
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
S'essida de su Rènniu Unidu dae s'Unione Europea, comunemente incurtzada cun Brexit ([ˈbreksit], acrònimu de is faeddos inglesos Britain e Exit; Britànnia Manna e Essida respetivamente traduidu), est istadu unu protzessu polìticu chi at batidu a s'abandonu dae parte de su Rènniu Unidu de sa cunditzione de Istadu membru de s'Unione Europea, cosa chi giai fiat obietivu polìticu pessighidu dae unos cantos partidos polìticos, grupos tziviles e personas britànnicos a partire de su 1973, annu de adillida de s'istadu a sa tando narada Comunidade Econòmica Europea, antitzipadore de s'Unione Europea. Su pòdere de bessire dae s'Unione Europea est unu deretu de is Istados membros reconnotu dae s'artìculu 50 de su Tratadu de s'Unione Europea.
Artìculu in LSC


Giai in su 1975 aiat tentu logu su primu referendum pro sa permanèntzia de su paisu in sa Comunidade Econòmica Europea, cun resurtu in favore de abarrare. In su 2016 fiat fissadu unu segundu referendum, chi est istadu tzelebradu sa giòbia 23 de làmpadas, chi at dadu resurtu favoràbile pro s'essida dae s'Unione Europea cun casi su 52% de sos votos, contra a unu 48% chi at poderadu sa permanèntzia.
Su resurtadu no est istadu uniforme in totu su Rènniu Unidu, sende chi sos votos pro s'essida ant bintu mescamente in Inghilterra e in Galles, mentras chi in Iscòtzia e in Irlanda de su Norte, comente fintzas in su territòriu de Gibilterra,[1] sa majoria s'est ispressadu pro s'abarradura.[2] Su pesu demogràficu de s'Inghilterra e sa partetzipatzione arta in custa natzione sunt bènnidos a resurtare detzisivos pro ingrutziare sa balàntza a favore de s'essida. In custu sentidu, unos analistas ant sinnaladu sa possibilidade de unu iscontzu de su Rènniu Unidu e totu, iscasi ca diat pòdere torrare a batire a una frontera terrestre in sinu de s'ìsula de s'Irlanda, mentras ca s'Iscòtzia aiat votadu pro abarrare parte de su Rènniu Unidu giai in su referendum de su 2014, suta promissa de abarrare in s'Unione Europea.
Bisura de sa majoria de sos economistas est ca sa Brexit at a menguare meda probabilmente su redditu peròmine reale de su Rènniu Unidu in su perìodu mèdiu e longu, non prus su referendum e totu diat àere giai addanniadu d'economia. Istùdios subra sos effetos a partire dae su referendum ammostant pèrdidas annuales de richesa pro is famìlias ligadas a s'inflatzione, e pèrdidas intre su 2 e su 2,5% de su produtu internu brutu pro s'istadu intrenu. Cun sa Brexit est meda dàbile chi s'immigratzione dae s'àrea econòmica europea s'at a reduire, e s'aberet disafios pro s'educatzione superiore e sa chirca. Galu in su mese de santandria de su 2018 su pesu economicu de su "divòrtziu", paris fintzas a is relatos cun sa Repùblica de Irlanda e totu s'Unione Europea no fiant acrarados. S'atumbada pretzisa de s'essida pro su Rènniu Unidu at a depèndere de sa cunditziones "hard" (duras) o "soft" (moddes) de sa Brexit.[3] No essire de s'Unione Europea diat antimes affortiare s'economia segundu unas chircas.
Remove ads
S'idea de un' unione de sos istados europeos fiat naschida in luegus a pustis gherra cun sa voluntade de essire dae sa violèntzia de su segundu cunflitu mundiale, in nùmene de un'istabilidade econòmica de su continente europeu. Su documentu ufitziale chi diat a fatu contivigiare custa evolutzione polìtica in Europa a pustis de sa segunda gherra mundiale est istadu discùtidu intre su presidente de sos Istados Unidos Franklin Roosevelt e su primu ministru britànnicu Winston Churchill giai dae su 1941 suta de su nùmene de Carta Atlàntica, e est istadu realizadu a gherra finida in su 1949 (Patu Atlànticu).
Noantimes, sos raportos intre su Rènniu Unidu e s'Europa, finas s'adillida a sa Comunidade econòmica europea (CEE) in su 1973, sunt istados semper caraterizados dae intzertesas e istorramentos.[4]
Remove ads

Fiat cumpàridu craru chi sos britànnicos, favoràbiles a su mercadu ùnicu europeu, aguantaiant male intremesos in sa polìtica interna issoro. In sos annos de su guvernu de Margaret Thatcher (dae su 1979 a su 1990) bi fiat istada una tensione forte: sa “sennora de ferru”, cumbinta euroiscètica, no aprovaiat sos contributos chi su Regnu Unidu fiat costrintu a bessare. A pustis de sas dimissiones suas, John Major aiat firmadu su tratadu de Maastricht de su 1992, chi criaiat s'Unione Europea (istitutzione chi faghet "de capeddu" a sas Comunidades europeas —sa Comunidade europea de su carbone e de s'atzàrgiu, sa Comunidade econòmica europea e sa Comunidade europea de s'energia atòmica, narada fintzas Euratom— e a unas àteras formas de cooperatzione, comente sa Polìtica èstera e de seguresa comuna).[5] Cun su guvernu laburista de Tony Blair e, a segus, de Gordon Brown, pariat chi si fiat abertu unu perìodu de assèliu[6][7], ma sas pressiones antieuropeistas internas fiant torradas a si manifestare in sos annos sighentes, cun su Partidu Cunservadore torradu a su pòdere.
Remove ads
David Cameron, leader de su Partidu cunservadore e primu ministru, aiat negotziadu in su freàrgiu 2016 unu acòrdiu nou cun Bruxelles; nointames, pro tènnere màrghine imajore de manovra in sas tratativas, aiat seberadu de tzerriare sos eletores britànnicos a unu referendum subra sa permanèntzia in s'Unione[8][9]: sa pensada sua fiat ammustrare a Bruxelles e a sos partneres europeos sa concretesa de s'optzione de bessida de su Regnu Unidu dae s'Unione, pro ddos fàghere prus moddes in sa tratativa in cursu. Issu e totu s'aiat postu comente si siat contra sa bessida, chi no fiat unu obietivu polìticu suo[10][11].
S'aiant formadu, aici, duos frontes chi aiant dadu cumintzu a su referendum: de una banda bi fiat su fronte de su gai naradu Remain ("Abarrare"), pro sa permanèntzia in s'Unione, formadu dae sa metade de sos cunservadores ghiados dae Cameron, dae sos laburistas (cun cumbinchimentos bàrios), de sos liberaldemocràticos, de sos Birdes de Inghilterra e Galles e de su Partidu natzionalista iscotzesu; a custu fronte si contraponiat s'afilamentu de su Leave ("Lassare"), favoràbile a sa bessida dae s'UE, ghiadu dae Boris Johnson, chi pertenet a su matessi Partidu Cunservadore, e de su Partidu pro s'Indipendèntzia de su Regnu Unidu (UKIP) de Nigel Farage[12][13]. Sa campagna eletorale, cumbàtida cun tonos veementes, fiat istada graemente signada dae unu fatu de sàmbene una chida in antis de su votu: sa bochidura, a banda de unu fanàticu, de sa deputada laburista Jo Cox, firmamente afilada pro su Remain[14]. Tale eventu aiat a pustis batidu ambos sos afilamentos a suspèndere, pro carchi die, unas cantas initziativas issoro in sinnu de respetu.

Sos britànnicos ant fatu su referendum pro sa permanèntzia de su Regnu Unidu in s'Unione europea su 23 de làmpadas de su 2016 in su Regnu Unidu e in Gibilterra,[1] e su resurtadu est istadu de ispantu, cun sos favorèvoles a s'essida dae s'UE a su 51,9% contra su 48,1% de sos eletores chi at botadu pro sa permanèntzia.[15][16][17][18] Su votu at abertu fintzas problemas polìticos ca, pro esempru, in Iscòtzia (in ue, duos annos in antis, su referendum in s'indipendèntzia aiat bidu bìnchere sos "nono" fintzas pro s'incògnita de un'essida dae s'Unione europea a pustis de s'indipendèntzia) sos eletores ant botadu a majoria manna pro abarrare in s'UE.[19]
Su votu de sos eletores britànnicos teniat sa natura de unu referendum consultivu e non vincolante: pro s'espressione efetiva de sa voluntade polìtica de essire dae s'Unione est istadu netzessàriu unu protzessu parlamentare pro s'aprovatzione de una lege cun sa cale fàghere incumentzare s'aplicatzione de s'artìculu 50 e su negotziadu chi li sighit.[20][21] In custu tema, s'imprendidora e filàntropa Gina Miller at pesadu un' obietzione in sa Corte Suprema narende chi s'issèberu de s'essida podet èssere pigadu petzi dae su Parlamentu (comente fiat istadu su Parlamentu a ratificare s'intrada), e dae issu tando podet èssere fintzas revocadu. Sa Corte suprema de su Regnu Unidu s'est espressada su 24 de ghennàrgiu de su 2017,[22] afirmende chi su Parlamentu depet èssere consultadu in antis de sighire cun s'ativatzione de s'artìculu 50; at naradu imbetzes chi non depent èssere postas in mesu sas assembleas devoludas de sas natziones costitutivas.
Sa notìfica de s'ativatzione de sa protzedura de essida b'est istada, duncas, su 29 de martzu de su 2017, a pustis de s'aprovatzione in su Parlamentu de su Regnu Unidu de una lege connota comente a su European Union (Notification of Withdrawal) Act 2017, chi at retzidu su royal assent su 16 de martzu antepostu.[23] S'atu de su parlamentu at autorizadu su primu ministru Theresa May a presentare sa lìtera de notìfica a su presidente de su Cussìgiu europeu[24].
Su 5 de abrile de su 2017 su Parlamentu europeu at botadu a majoria manna una risolutzione chi delìmitat su perìmetru in intro de su cale s'at a dèpere realizare su negotziadu d'essida.[25]
Su protzessu at tentu una pàusa pro more de sas eletziones antitzipadas in su Regnu Unidu, fatas dae su guvernu in càrriga in s'isperu, chi est istadu vanu, de afortiare sa positzione negotziale sua gràtzias a una base de cunsensu internu prus sòlida. A pustis de custu ùrtimu votu, sos negotziados sunt incumentzados in Bruxelles su 19 de làmpadas de su 2017, a sa presèntzia de su capu negotziadore de s'Unione europea, Michel Barnier, e de su Segretàriu de Istadu pro sa'essida dae s'Unione europea, e membru de su guvernu britànnicu, David Davis[26].
Remove ads
S'artìculu 13 de s'European Union (Withdrawal) Act 2018 at prevìdidu chi, in antis de varare sas misuras pro su ritiru britànnicu dae s'Unione, su Guvernu britànnicu sutapòngiat a unu meaningful vote de su Parlamentu siat s'Acòrdiu chi deperet agatare cun s'Unione europea sighende s'artìculu 50 de su Tratadu, siat su decraru polìticu in sas relatziones benidoras intre Regnu Unidu e UE.[27]
Custa protzedura at, dae s'incumintzu de su 2019, batidu a s'esàmene parlamentare s'ipòtesi de acòrdiu istipulada dae su guvernu de Theresa May cun Jean-Claude Juncker e Donald Tusk, ma pro duos bortas sa Càmera de sos Comunes non l'at atzetada. Pro custa resone, "su Regnu Unidu at otentu un' estensione de sa data d'essida, in antis prevìdida pro su 29 de martzu, finas a su 22 de maju si resèssit a ratificare un'acòrdiu; si nono, s'Istadu at a lassare s'UE su 12 de abrile chene un' intesa, si no at a ofèrrere un'optzione alternativa".[28][29]

Remove ads
A pustis de un'iter cumplessu de aprovatzione de s'acòrdiu de retzessu, chi at causadu fintzas sa ruta de su guvernu de Theresa May, sa formatzione de un'esecutivu nou ghiadu dae Boris Johnson e sas eletziones antitzipadas, su 23 de ghennàrgiu de su 2020 sa reina Elisabetta II at firmadu s'atu de ratìfica de s'acòrdiu, chi gasi divenit lege. A pustis sos presidentes de sa Cummissione europea e de su Cussìgiu europeu, Ursula von der Leyen e Charles Micheal, firmant s'acòrdiu a pitzu de sa Brexit, aviende gasi s'iter de ratìfica dae s'ala de s'UE. Su 29 de ghennàrgiu su Parlamentu europeu at aprovadu sos tèrmines istabilidos dae s'acòrdiu de retzessu de su Regnu Unidu cun 621 votos favorèvoles, 49 contràrios e 13 astenutos; sa die a putsis fintzas su Cussìgiu de s'Unione europea, pro mèdiu de una protzedura iscrita, at frunidu s'assensu suo a s'acòrdiu de retzessu de su Regnu Unidu, cumprende su protzessu de aprovatzione dae s'ala de s'Unione. Su 31 de ghennàrgiu de su 2020, dae sas oras 24:00 CET (oras 23:00 GMT) su Regnu Unidu acabat ufitzialmente de èssere un'Istadu membru de s'Unione europea. Dae cussu momentu incumentzat su perìodu de transitzione chi, francu chi bi siant pròrogas, at a acabare in intro de sa fine de su 2020.
Remove ads
Cronologia
Remove ads
Notas
Àteros progetos
Ligàmenes esternos
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads