Wikipedia:Grammàtica

From Wikipedia, the free encyclopedia

Remove ads
Thumb
Bannera Siciliana

L'Alfabbetu

Alfabbetu sicilianu

ABCDDdEFGHIJLMNOPQ RSTUVZ
abcdddefghijlmnopqrstuvz

Alfabbetu cu tutti li segni

AÀÂBCDḌḌEÈÊFGHIÌÎÏJLMNOÒÔPQ RSTUÙÛÜVZ
aàâbcdḍḍeèêfghiìîïjlmnoòôpqrstuùûüvz

Funètica

Li lettiri cu l'accentu circunflessu (â, ê, etc) nun hanu diffirenzi di pronunzia (l'accentu circunflessu servi a innicari (a lu litturi) ca la palora hà statu cuntratta, ppi asèmpiu: lu cavaḍḍu è ntâ stalla mmèci di lu cavaḍḍu è nti la stalla).
La "è" sula è pronunziata "ié". Li lettiri câ dièrisi (ï, ü) sirvinu a separari li vucali ni nu dittongu (pi asèmpiu sbrïugnatu).
La ìnnica l'aspirazioni di la H. La è ppi distinguiri diversi paroli cumu gaḍḍu (ca si pronunzia "gadd[r]u"), iḍḍi (ca si pronunzia a metati tra "iddi" e "iddri") etc. La è pi distinguiri la z surda (cumu ni la parola azioni) da chidda sonora (cumu ni la parola ingarari).

Li lettiri ḍ, ḥ e ẓ nun su ubbrigatori a scriviri, ma su ùtili pi fari capiri la pronunzia.

Remove ads

Cunzunanti Duppricati

Ntô sicilianu cci sunnu assai palori c'accuminzanu chî cunzunanti duppricati, ma chiddi ca si scrìvinu di sòlitu sunnu:

ccinnicchiùddaddiddussassissuccàddòcuddà

S'attròvanu puru ddi palori ca pirderu la vucali, lassannu cunzunanti duppricati ô princìpiu di na palora, p'asèmpiu: mmeci; mmernu; nnuccenti; mmàggini; llustrari; ecc.

Artìculi

Ditirminativi:

lulali(l')cu l'elisioni di la l, addivèntanu:
uai(l')(nnâ lingua parrata)

Nditirminativi:

un o nununa(n')na pocu di
un cavaḍḍunu zìu/nu scantuna fìmminan’abbitùdinina pocu di libbra

Unu (masculinu) e una (fimmininu), sunnu usati comu nùmmari cardinali e no comu artìculi.

S'havi a nutari ca ntô sicilianu nun esisti na forma unica chi traduci l'italianu "dei". Na forma assai usata è na pocu di. Quannu si voli essiri cchiù pricisi, dici na para di, na trîna di, na quattrina di, na cinchina di, na sîna di, na sittina di na uttina di chi si putissi tradurri rispittivamenti cu "un paio di", "circa tre..." o "circa quattro", "circa 5", "circa 6", "circa 7", "circa 8". Ma ognuna di sti formi citati nun pò essiri cunsidirata comu articulu nditirmintativu plurali, pirchì si cumponi di n'articulu nditirminativu singulari ("na"), nu sustantivu ("para, trîna, quattrina, ecc.") e na pripusizzioni semprici ("di").

Pripusizzioni sèmprici

acunditrapinnannintantrasenzancapusutta

Sti pripusizzioni si ponnu usari videmma cu l'artìculi ditirminativi:

Chiossai nfurmazzioni Pripusizzioni:, + Artìculu: lu = ...

Pripusizzioni cumposti

Remove ads

Avverbî

Di locu:

suttasupraccàddàunnintunnudintraforaavantivicinuarrassuagghiriallatu

Di tempu:

doppuoraajeriòidumaniquannumaimentrinzinu

Di quantitati:

bastantipiccaassaimenucchiùtantu

Di manera:

comubonuaccussìammàtulaammucciunidivirsamenti

Àutri avverbi:

siccomuduncamacariavantiprìmisimmenzummeci

Cungiunzioni

epuruspartipiròmancuancoravidemmamapirchìsippurummeci

L'apòstrufu

L'apòstrufu è nu signu gràficu ca si usa quannu si ncòntranu dui vucali. Nna lu casu di eliminazzioni naturali di na vucali chi si trova a princìpiu di parola, nun è nicissariu usari l'apòstrufu, pirchì, secunnu Giorgiu Piccittu anchi senza l'apòstrufu la parola si capisci lu stissu e livannu l'apòstrufu, quannu si pò, si elìminanu tutti sti signali nni la lingua scritta. Pi la stissa raggiuni, sempri secunnu Piccittu, l'apòstrofu nun s'havi mai a usari mancu nni la cuntrazzioni di l'artìculu nditirminativu pirchì lu senzu è chiaru.

Nni li palori ca accumìnzanu cu i, unni la palora perdi la i, comu dìssimu antura, l'apòstrofu nun si usa pi mustrari la pèrdita di la vucali:

mpurtanti; nnuccenti; nzignanti; ntattu; ntisu; mparari.

Ergu putemu diri ca l'artìculi

la, lu, li e li prunomi la, lu, li, pìgghianu l'apòstrufu comu puru l'aggittivi dimustrativi ddu, dda, ddi, stu, sta, sti, ssa, ssu, ssi. Li prunomi pirsunali ti, nni, vi, e lu riflissivu si e cci ponnu puru pigghiari l'apòstrufu. Si cci si ncontra cu la a, o, u l'apòstrufu nun lu pigghia.

Àutri frasi unni l'apòstrufu si pò usari sunnu:

C'avem'a fari = chi avemu a fari
C'avem'a diri = chi avemu a diri
Remove ads

Gèniri

Plurali nun rigulari

Aggittivi

Prunoma

Verbi

Lu verbu è la parti principali dû discursu. Lu verbu dici soccu si fa, comu si fa, quantu si nni fa, comu si senti, chi penza e via e via di sècutu. Li verbi ponnu èssiri: rigulari, irrigulari, tranzitivi, ntranzitivi, riflissivi, difittivi, sirvili. Appoi ntô sicilianu cc'è sulu nu verbu ausiliari: lu verbu aviri.

Li jorna e misi

(comu vennu usati ntâ wikipedia siciliana)

Jorna:

Misi:

Talìa puru

Noti

Lijami di fora

Siti unni putiti attruvari beddi asempî dû sicilianu standard:

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads