Sofonisba Anguissola

From Wikipedia, the free encyclopedia

Sofonisba Anguissola
Remove ads

Sofonisba Anguissola, (Cremona, 2 di frivaru 1532 - Palermu, 16 di nuvèmmiru 1625), eredi di nòbbili famigghia, pittrici, una dî primi artisti fimmini a 'giunciri fama e nuturietà 'ntâ l'Europa dû XVI seculu.[1]

Thumb
Auturitrattu, 1556.
Thumb
Firma.

Biografìa

Thumb
Ritrattu di famigghia Anguissola, 1557.
Thumb
Ritrattu di Bianca Ponzoni Anguissola, 1557.
Thumb
Partita a scacchi, 1555.

Sofonisba nascìu a Cremona 'ntô 1532 dâ famigghia aristucratica piacentina di l'Anguissola dû patriziatu venezianu e discindenti dô nòbbili casatu di Galvano Sordi, û cui capustipiti, 'ntô 717 participò a libbirari CostantinopoliSaracini.[2]

Prima di setti figghi di Amilcare Anguissola e dâ nòbbildonna Bianca Ponzoni, maritata 'ntô 1530 in secundi nozzi.[3] Quattru dî soru di Sofonisba, Elena, Lucia, Europa e Anna Maria fùrunu puru pittrici. Elena abbandunò â carrera artistica 'ppî divintari 'nâ monaca dill'Ordini duminicanu. Â quinta soru, Minerva, fu maestra di latinu e scrittrici, mentri l'unicu frati, Asdrubale, studiò latinu e divintò musicista.[4]

Û patri Amilcare facìa parti dû «Consigliu dei Decurioni» chi guvirnava â citàdi di Cremona 'ppî cuntu dû re di Spagna Filippu II.[5] Amanti dill'arti, friquintava l'"Accademia degli Animosi" e â sucità colta crimunisi, apetta a tutti î nuvità chi interessavunu l'Italia e l'Europa. Avviò î figghi ô studiu dâ litteratura, dâ pittura e dâ musica.[6] Diversamenti da autri nobbili dunzelle, Sofonisba nun si dedicò â pittura comu passatempu, ma comu veru e propriu misteri.[7] Canciamenti ginirali cundizziunarunu î pricari cundizioni economichi dâ famigghia: Sofonisba, sia quannu s'attruvava â corti di re Filippu II, chi dopu â morti dû patri, 'ntô 1573, pruvvidiu materialmenti 'ccû soddi, ô sustentamentu dû frati.[8]

Furmazzioni artistica

 prima furmazzioni artistica di Sofonisba si rializzò tra l'undici e i tridici anni. Sofonisba e Elena fùrunu avviati dô patri all'insegnamenti dû pitturi lumbardu Bernardino Campi, aḍḍeve paganti 'ntâ sô putia 'ppî tri anni.[9] Campi, 'stràniu â nota famigghia di pitturi crimunisi cumprindenti Vincenzo Campi, Giulio Campi e Antonio Campi, avìa 'nû stili chi si rifacia a currenti dî Manieristi tipica dill'Italia sittintriunali tra û Cinquecentu e û Seicentu.[10] Û sô stili 'nfluenzò Sofonisba, particulamenti vutata â ritrattistica.

Quannu 'ntô 1549 Campi lassò Cremona 'ppî Milanu, Sofonisba ebbi comu secondu maestru Bernardo Gatti, dettu «il Sojaro».[6]

I primi dipinti

Opiri noti di Sofonisba: Ritrattu di Elena Anguissola (1551), didicato â soru fatta monaca,[11] auturitratti rializzati tra û 1552 e û 1558, fra cui Autoritrattu di Sofonisba Anguissola, 1554; Autoritrattu alla spinetta, 1555; Autoritrattu al cavalletto, c. 1556; â Partita a scacchi (1555) unni si vidunu î soru Lucia, Minerva ed Europa 'ntô menzu dû giocu, e autri dipinti che hannu 'ppî suggettu membri dâ famigghia: Ritrattu di Bianca Ponzoni Anguissola, 1557; Ritrattu di famiglia Anguissola, c. 1559.

 fama di Sofonisba comu ritrattista circulò dall'iniziu dill'anni cinquanta. 'Ntô 1550 Marco Girolamo Vida, viscuvu e pueta crimunisi, amicu dâ famigghia Anguissola, cumprindìu û nomi dâ giovini pittrici «inter egregios pictores nostri temporis» 'ntô sô Cremonensium Orationes III.[12]

Apprizzamenti supra ô sô stili arrivaru puru da Michilàncilu Buonarroti, chi canuscìu l'opira dâ carusa tramiti û patri Amilcare Anguissola, chi 'ntô 1554 avia spidutu dî disigni 'ppî aviri un giudizziu. Michilàncilu ristò 'mprissiunatu da un disignu a carbuncinu e lapis, Fanciullo morso da un gambero, in cui Sofonisba avia ritrattu l'espressioni dî chiantu e â smorfia di duluri di sô frati Asdrubale, muzzicatu da un granchiu e cunsulatu dâ soru Europa. 'Cchiù tardu Michilàncilu Caravaggiu truvirà 'spirazzioni 'ppô sô Ragazzo morso da un ramarro.[13]

 giuvani pittrici, 'ncuraggiata dô patri pressu artisti, umanisti e micinati,[14] participò comu fiura di spiccu â vita artistica dî corti 'taliani. Û patri â prisintò â corti di Gonzaga, unni Sofonisba fici un ritrattu â duchissa Margherita e â nora Elena d'Austria, ê Este di Firrara, ê Farnese.[15] Prestu â sô bravura fù nota ìntra e fora i cunfini dâ pinisula 'taliana.

'Ntâ primavera dû 1557 Sofonisba andò a Piacenza, unni Amilcare riciviu dall'arcidiacunu â cummissioni di un ritrattu. Â carusa suggiurnò quasi 'ppî un misi 'ntâ casa dî parenti Anguissola e seguìu lizzioni di miniatura dô famusu miniaturista Giulio Clovio.[16][17] 'Ccâ sô guida, visitò û cunventu di San Sisto, unni era sarbata â famusa Madonna Sistina di Raffaello Sanzio, e â basilica di Santa Maria di Campagna, 'ppî ammirari i dipinti dû Pordenone. Sofonisba 'ppî ricunuscenza rapprisintò Clovio 'ntâ un ritrattu.[18]

Quannu 'ntô 1557 Ermes Stampa, secundu marchisi di Soncino, una dî famigghi 'cchiù putenti dâ Lummardìa, si rivulgìu a Bernardino Campi 'ppî far fari un ritrattu dû figghiu, iddu, troppu 'mpignatu a Milanu, 'ndirizzò a dumandari a dispunibbilità a Sofonisba. Û stessu annu, â morti di Ermes, û figghiu Massimiliano di suli 9 anni, divintò û terzu marchisi di Soncino.[19] Sofonisba û ritraiu a fiura sana, vestitu di niuru, 'ccâ spada, i guanti, l'aneḍḍu, simbuli dô sô rangu, e û cani addurmintatu, simbulu di fidiltà. 'Ntô ritrattu c'è 'nâ 'ranni naturalizza 'ntâ l'espressioni dâ faccia e 'ntâ l'occhi û scantu 'ppû futuru.[20]

Sofonisba è muntuata 'ntê Le vite de' più eccellenti pittori, scultori e architettori di Giorgiu Vasari chi suggiurnò ospiti 'n casa Anguissola a Cremona 'ntô 1568 e lodò û Ritrattu di famiglia Anguissola, databili 'ntornu ô 1558, unni cumpari ô centru û patri, â sô destra â figlia Minerva e â sinistra û figghiu Asdrubale.[6] Vasari ripurtò comu Sofonisba fusse allura cunsiddirata 'ccû ammirazzioni e rispettu â corti di Filippu II 'ntâ Spagna.

Pirmanenza in Spagna

Thumb
Autoritrattu.
Thumb
Isabella de Valois.
Thumb
Don Carlos.
Thumb
Isabella Clara Eugenia, 1599.

'Ntô 1559 û Duca d'Alba pirsuasi û re Filippu II di Spagna a chiamari Sofonisba â corti comu dama d'unuri dâ quattordicenni rigina Elisabetta di Valois, sô prumissa sposa, 'ppî darici lizzioni di pittura.[6]

Sofonisba, cunusciuta allura in Italia comu una dî 'cchiù ranni artisti, lassò Cremona diretta a Milanu all'iniziu di settèmmiru e 'ncuntrò â riggina Elisabetta, figghia di Enrico II di Francia e di Caterina de' Medici, â fini di jinnaru 1560. Partecipò ô matrimoniu dâ riggina Isabella e Filippu II, turnatu da Bruxelles dopu cinqu anni r'assenza. Duranti i fistiggiamenti canusciu û giuvani Ferrante Gonzaga, figghiu di Luigi Alessandro e dâ littirata piacentina Caterina Anguissola.

Duranti 'nâ lizzioni di pittura a corti 'ncuntrò Don Carlos (1545 - 1568), û figghiu dû primu matrimoniu di Filippu II 'ccû Maria del Portogallo, discrittu comu nicu, cupu e malatizzu. Fici puru un ritrattu, poi persu, in cui û principi era vistutu 'ccû n'abitu fudiratu di linci; comu ricumpensa riciviu 'nû diamanti dû valuri di 1.500 scudi.[21]

Sofonisba fici ritratti di quasi tutti i membri dâ famigghia riali, ma nuḍḍu potta â sô firma. Secundu alcuni autori, non rivistendu â carica ufficiali di pittrici di corti, non avrebbe ricivutu 'nâ paga 'n canciu dî sô sirvigi, ma sulu priziusi tissuti e gioielli;[22] secundu autri û sô salariu annuali fussi ammuntatu a centu ducati.[23][24]

 morti dâ riggina, 'ntô 1568, ristò â corti di Spagna ancora 'ppî alcuni anni comu dama e ritrattista dî dû infanti Isabella e Caterina.

Primu matrimoniu - Prima pirmanenza 'n Sicilia (Paternò)

Thumb
Matrimonio mistico di Santa Caterina d'Alessandria d'Egitto.
Thumb
Francesco I de' Medici.
Thumb
Pietà.
Thumb
Ritratto di ragazzo.
Thumb
Anna d'Austria.
Thumb
Principesse.
Thumb
Filippo II.
Thumb
Alessandro Farnese.
Thumb
Autoritratto.
Thumb
Tomba di Sofonisba Anguissola a Palermo.

Quarantina, 'ntô 1573, â pittrici maritò 'ppî prucura, 'ppî intercessioni dâ corti spagnola chi l'assignò 'nâ 'rossa doti,[21] û nobbili sicilianu Fabrizio Moncada, principi di Paternò, guvirnaturi di Palermu, frati dû viciré di Sicilia, e si trasferìu a Paternò 'ntô palazzu dî Moncada.[25]

Û matrimoniu durò sulu cincu anni: û 27 aprili 1578 û maritu murìu duranti n'attaccu pirata mentri stava andandu supra 'nâ galera â corti di Filippu II, comu ripurtatu 'ntâ rilazzioni di naufragiu scritta dô capitanu spagnolu Baltasar Gago.[26]

Sofonisba, in omaggiu ô maritu, pittò 'nâ pala d'altari, Madonna dell'Itria, sarbata 'ntâ l'atriu dâ chiesa di Maria Santissima Annunziata dû munasteru fimminili dill'Ordini binidittinu di Paternò. 'Ntô dipintu, in cui â faccia di Maria è un auturitrattu, è rapprisintata 'nâ marina 'ccû dû navi nichi (dû caracchi), a ricurdari â morti di Moncada supra i costi di Capri.[27]

Secundu matrimoniu (Genova)

Viduva, â pittrici lassò l'isula 'ppî turnari a Cremona, ma duranti û viaggiu via mari canusciu un giuvini capitanu di marina, û nobbili ginuvisi Orazio Lomellini,[28] viduvu e 'ccû un figghiu, che maritò a Pisa 'ntô 1579, in secundi nozzi, andandu appoi a viviri a Gènuva.[29] Ristò 'ntâ 'stâ citàdi 'ppî 35 anni, cuntinuandu a dipingiri ritratti di pirsunaggi di corti spagnoli, in visita 'ntô capuluogu liguri o a Savona.[30]

'Ntornu ô 1580 'ncuntrò û giuvini pitturi Pier Francesco Piola chi â 'ndirizzò ô stili di pitturi ginuvisi Luca Cambiaso e Bernardo Castello.[31]

Secunda pirmanenza 'n Sicilia (Palermu)

Regnu di Sicilia, Regnu di Sardigna, Regnu di Napuli, Statu di Milanu cumprindenti û Statu di Cremona, un gran nummuru di Guvernaturati, Principati, Ducati, Giurisdizzioni e cuntadi, Feudi e diligazzioni, Signurie e Barunie garantivanu ê riggnanti spagnoli û putiri e û controllu supra quasi tuttu l'arcu da pinisula, territori distinati ad aumintari 'ccô passari dû tempu. Casu limiti finu a rasintari û cunflittu d'interessi, l'espunenti di nâ sula famigghia ibberica, s'attrova a guvirnari quasi l'interu stivali: û viciré di Sicilia García Álvarez, Luis ed Eleonora di Toledu sû figghi di Pedro Álvarez de Toledu y Zúñiga, viciré di Napuli. Eleonora fu â prima mugghieri di Cosimo I de' Medici dû Granducatu di Toscana.

Palermu primu portu di tuttu û Meditirraneu 'ccû intensi scambi ecunomici e cummerciali 'ccû tutti i citàdi marittimi cuntinintali.


Tunnata 'ntô 1615 'n Palermu, unni û maritu avia nummirusi 'ntirissi cummirciali, Sofonisba cuntinuò a dipingiri nunustanti un forti calu dâ vista 'ntâ 'ranni casa dû Mandamentu dû Seralcadio. 'Ccû tempu 'stû prubblema 'mpidìu di cuntinuari a esercitari â sô arti, ma ormai famusissima, tantu chi û cilibri Antoon van Dyck, 'câ rimpiazzò comu ritrattista ufficiali dâ corti spagnola, cunfissò tutta â sô ammirazzioni 'ppâ sô arti e bravura. I dui s'incuntrarunu a Palermu 'ntô 1624, pressu â corti dû viciré di Sicilia Emanuele Filiberto di Savoia; Sofonisba era ormai in età 'vanzata, l'artista fiammingu avia 25 anni, e 'n occasioni di 'stû 'ncontru ci fici un ritrattu.[32] 'Ccû tuttu 'ccâ 'mPalermu c'è a pesti, û giuvini pitturi fiammingu â trova svigghia di mimoria e immidiata di mente, curtisissima e affabbili, ancora china d'intiressi e di vogghia di vita.

Van Dyck gratu a Sofonisba scrissi: «ho ricevuto maggiori lumi da una donna cieca che dallo studiare le opere dei più insigni maestri».

 pittricie murìu l'annu dopu, passata â nuvantina, û 16 nuvèmmiru 1625, fu suttirrata 'ntâ chiesa palermitana di San Giorgio dei Genovesi appartinenti â Nazione Genovese di Palermu, unni ancora oggi si trova â lapidi dô sacellu, 'ntâ navata destra.


«Alla moglie Sofonisba, del nobile casato degli Anguissola, posta tra le donne illustri del mondo per la bellezza straordinarie doti di natura, e tanto insigne nel ritrarre le immagini umane che nessuno del suo tempo poté esserle pari, Orazio Lomellini, colpito da immenso dolore, pose questo estremo segno di onore, esiguo per tale donna, ma il massimo per i comuni mortali».


'Ccû Artemisia Gentileschi, Rosalba Carrera e Angelica Kauffman è cunsiddirata tra î pittrici 'cchiù 'ranni dâ storia.

Remove ads

Ricunuscimenti

  • Â pittrici sû 'ntitulati stradi in Lumbardia, una a Genuva e una a Palermu.
  • A Cremona, citàdi unni nasciu, un liceu porta û sô nomi.[33]

Opiri

  • Ritrattu di Elena Anguissola (o Ritrattu di monaca), 1551, ogghiu su tila, 68.5 × 53.3 cm (Southampton City Art Gallery, Southampton, Regnu Unitu).[34]
  • Autoritrattu, c. 1552 - 1553, ogghiu su tila, 88.5 × 69 cm (Galleria degli Uffizi, Firenzi, Italia).[35]
  • Autoritrattu, 1554, ogghiu su tavula di chiuppu, 19.5 × 14.5 × 0.8 cm (Kunsthistorisches Museum, Vienna, Austria).[36]
  • Autoritrattu alla spinetta (o Ritrattu di donna), c. 1554 - 1555, ogghiu su tila, 56.5 × 48 cm (Museo nazionale di Capodimonte, Napuli, Italia).[37]
  • Partita a scacchi, 1555, ogghiu su tila, 72 × 97 cm (Museo Nazionale, Poznań, Polonia).
  • Ritrattu di canonico lateranense, 1556, ogghiu su tila, 57 × 53 cm (Pinacoteca Tosio Martinengo, Brescia, Italia).
  • Ritrattu di monaco, c. 1556, ogghiu su tavula, 68 × 53.3 cm (Collezione privata).
  • Autoritrattu in miniatura, c. 1556, acquarellu virniciatu su pergamena, 'ncastonatu 'ntô midagghiuni in metallu, 8.3 × 6.4 cm (Museo di Belle Arti, Boston, Stati Uniti d'America).[38]
  • Autoritrattu al cavalletto, c. 1556 - 1565, ogghiu su tila, 66 × 57 cm (Castello di Łańcut, Łańcut, Polonia).
  • Ritrattu di Bianca Ponzoni Anguissola, 1557, ogghiu su tila, 98.1 × 75.6 cm (Gemäldegalerie, Berlino, Germania).[39]
  • Ritrattu di Massimiliano II, 1557, ogghiu su tila, 134.94 × 71.12 × 2.54 cm (Walters Art Museum, Baltimora, Stati Uniti d'America).[40]
  • Ritrattu di Giovanni Battista Caselli, c. 1557 -1558, ogghiu su tila, 77.7 × 61.4 cm (Museo del Prado, Madrid, Spagna).[41]
  • Autoritrattu, 1558, ogghiu su tavula, 13.2 cm di diametro (Fondazione Custodia a Parigi, Francia).[42]
  • Autoritrattu, 1558, (Galleria di Palazzo Colonna, Roma, Italia).
  • Ritrattu femminile (attr.), c. 1558, ogghiu su tila, 63.5 × 54.5 cm (Museo Poldi Pezzoli, Milanu, Italia).[43]
  • Sacra Famiglia, 1559, ogghiu su tila, 36.7 × 31.9 cm (Accademia Carrara, Bergamo, Italia).[44]
  • Bernardino Campi ritrae Sofonisba Anguissola, c. 1559, ogghiu su tila, 111 × 110 cm (Pinacoteca Nazionale, Siena, Italia).[45][46]
  • Ritrattu di famiglia Anguissola, c. 1559, ogghiu su tila, 157 × 122 cm (Nivaagaard, Nivå, Danimarca).[47]
  • Ritrattu di Filippo II di Spagna, c. 1559 - 1573, ogghiu su tila, 96.5 × 74.3 cm (Alcázar di Segovia, Segovia, Spagna).[48]
  • Ritrattu di Giovanna d'Asburgo, c. 1559 - 1573, ogghiu su tila, 106 × 81 cm (Collezione privata).[49]
  • Ritrattu di Elisabetta di Valois, c. 1559, ogghiu su tila, 68 × 54 cm (Kunsthistorisches Museum, Vienna, Austria).[50]
  • Ritrattu di Alessandro Farnese, c. 1560, ogghiu su tila, 107 × 79 cm (Galleria Nazionale, Dublinu, Irlanda).[51]
  • Autoritrattu, c. 1560 - 1561, ogghiu su tila, 36 × 29 cm (Pinacoteca di Brera, Milanu, Italia).[52]
  • Ritrattu di Elisabetta di Valois, 1561 (Opira persa. Distrutta da un incendiu scoppiatu 'ntô Palazzo Reale di El Prado 'ntô 1604).[53]
  • Ritrattu di Giovanna d'Asburgo e una bambina, c. 1561 - 1562, ogghiu su tila, 194 × 108.3 cm (Isabella Stewart-Gardner Museum, Boston, Stati Uniti d'America).[54]
  • Ritrattu di Elisabetta di Valois, c. 1561 - 1565, ogghiu su tila, 206 × 123 cm (Museo del Prado, Madrid, Spagna).[55]
  • Ritrattu di Minerva Anguissola, c. 1564, ogghiu su tila, 85.09 × 66.04 cm (Milwaukee Art Museum, Milwaukee, Stati Uniti d'America).[56]
  • Ritrattu di Filippo II di Spagna, 1565, ogghiu su tila, 88 × 72 cm (Museo del Prado, Madrid, Spagna).[57]
  • Ritrattu di Don Carlos, c. 1567 - 1568 (Ubicazzioni 'gnota. Opira persa).[58]
  • Doppiu ritrattu, c. 1570, ogghiu su tila, 72 × 65 cm (Galleria Doria Pamphilj, Roma, Italia).
  • Due giovani principesse (attr.), c. 1570 - 1575, ogghiu su tila (Palazzo Reale, Genuva, Italia).[59]
  • Ritrattu di tre bambini con un cane o Ritrattu di due sorelle e del fratello dell'artista (attr.), c. 1570 - 1590, ogghiu su tavula, 74 × 95 cm (Corsham Court, Corsham, Regnu Unitu).[60]
  • Ritrattu della regina Anna d'Asburgo, 1573, ogghiu su tila, 86 × 67.5 cm (Museo del Prado, Madrid, Spagna).[61]
  • Ritrattu di un principe spagnolo, c. 1573, ogghiu su tila, 59.06 × 48.26 cm (San Diego Museum of Art, San Diego, Stati Uniti d'America).[62]
  • Ritrattu della infanta Isabella Clara Eugenia (attr.), c. 1573, ogghiu su tila, 58 × 50 cm (Galleria Sabauda, Turinu, Italia).[63]
  • Pietà, c. 1574 - 1585, ogghiu su tila, 44 × 27 cm (Pinacoteca di Brera, Milanu, Italia).[64]
  • Ritrattu di Francesco I de' Medici, granduca di Toscana, c. 1579, ogghiu su tila, 217 × 146 cm (Collezione privata).[65]
  • Ritrattu di giovane dama (attr.), c. 1580, ogghiu su tila, 106 × 67.5 cm (Museo Lázaro Galdiano, Madrid, Spagna).[66]
  • Ritrattu di Massimiliano II d'Asburgo, c. 1580, ogghiu su avoriu, 12.7 × 9.7 cm, (Collezione privata).[67]
  • Doppiu ritrattu, Anni 1580 circa, ogghiu su tavula, 40 cm di diametro (Allen Memorial Art Museum, Oberlin, Stati Uniti d'America).[68]
  • Sposalizio mistico di Santa Caterina, 1588, ogghiu su tila, 94 × 70 cm (Museo di Belle Arti, Bilbao, Spagna).[69]
  • Sacra Famiglia con Sant'Anna e San Giovannino, 1592, ogghiu su tila, 125.7 × 110.5 cm (Lowe Art Museum, Coral Gables, Stati Uniti d'America).[70]
  • Madonna allattante il Bambino, 1598, ogghiu su tila, 77 × 63.5 cm (Museo di Belle Arti, Budapest, Ungheria).[71]
  • Ritrattu della infanta Isabella Clara Eugenia, 1599, ogghiu su tila, 194.5 × 110 cm (Ambasciata di Spagna a Parigi, Francia).
  • Madonna col Bambino, 1542 - 1623, ogghiu su tila, 56.2 × 49.7 cm (Statens Museum for Kunst, Copenaghen, Danimarca).[72]
  • Ritrattu di un uomo con sua figlia, 1542 - 1623, ogghiu su tila, 60 × 48 cm (Museo Nazionale, Varsavia, Polonia).[73]
  • Ritrattu di giovane dama di profilo, tardu XVI seculu, ogghiu su tila, 68.5 × 52.5 cm (Ermitage, San Pietroburgu, Russia).[74]
  • Ritrattu di giovane uomo, XVI seculu o iniziu XVII seculu, ogghiu su tavula, 43.2 × 30.8 cm (Detroit Institute of Arts, Detroit, Stati Uniti d'America).[75]
  • Autoritrattu, 1610 (Fondazione Gottfried Keller a Winterthur, Canton Zurigo, Svizzera).
  • Madonna dell'Itria, 1578 - 1579, ogghiu su tavula, 239,5 x 170 cm; chiesa di Maria Santissima Annunziata dû munasteru fimminili dill'Ordini binidittinu, parrocchia Santa Maria dell'Alto, Paternò, Sicilia).
Remove ads

Noti

Bibliugrafia

Lijami di fora

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads