Angerona

Angerona (latinski: ) ili Angeronija (Angeronia) bila je, u rimskoj mitologiji, boginja čije se ime i funkcije tumače na različite načine. Možda je bila htonsko božanstvo ili božanstvo Nove godine, a ime joj se dovodilo u vezu sa angina ili angor ("gušenje srca"), a ponekad i sa angerere, tj. dizanjem Sunca posle solsticija.^[1] Ponekad se poistovećuje s boginjom Feronijom.^[2]

Angerona, kip u dvorcu Schönbrunn u Beču.

Kult i značenje

Prema antičkim izvorima, ona je bila boginja koja je oslobađala muškarce od bola i tuge ili je donosila izlečenje od "angine". Takođe je bila zaštitnica Rima i čuvarica svetog imena grada, koje se nije smelo izgovoriti da ga ne bi otkrili rimski neprijatelji. Pomišljalo se čak i da "Angerona" predstavlja to sveto ime grada.^[3][a][b]

Danas naučnici smatraju da je boginja Angerona bila srodna Opi, Aki Larenciji i Dea Diji,^[1] odnosno da je predstavljala boginju Nove godine i Sunca koje se vraća.^[c] U njenu se čast 21. decembra održavala svetkovina Divalia ili Angeronalia. Sveštenici su prinosili žrtve u hramu Volupije, boginje naslade, u kojem se nalazila statua Angerone, predstavljene s prstom na zatvorenim ustima preko kojih se nalazio povez.^[5][6][7] Taj je prikaz još u antici objašnjavan kao poruka da strpljenje i podnošenje bola donosi oslobađanje od patnje i vodi radosti i sreći.^[5] Drugi su verovali da taj gest znači da se sveto ime Rima ne sme izgovarati.^[8]

U Fezuli se poštovala kao Anharija (Ancharia) i tamo je krajem 19. veka otkriven žrtvenik koji je bio posvećen ovoj boginji.^[3] U umetnosti je prikazivana s prstom na zatvorenim ustima preko kojih se nalazio povez, što je bio znak kojim se zahtevala tišina.^[9]

Moderna tumačenja

Georges Dumézil smatra Angeronu boginjom koja pomaže prirodi i ljudima da uspešno prebrode godišnju krizu zimskih dana. Oni kulminiraju u zimskom solsticiju, najkraćem danu, koji je na latinskom poznat kao bruma, što potice of brevissima (dies), "najkraći dan". Sramota, bol i teskoba uzrokovani nedostatkom svetlosti i hladnoće izraženi su rečju angor.^[10] Na latinskom jeziku srodna reč angustiae ("tesnac", "uzanost") koristi se da označi period vremena koji se smatra sramotno i bolno prekratkim.^[d] Angerona i kult koji je u vezi s njom garantovali su prevazilaženje neprijatnih kratkih, "tesnih" dana (angusti dies).

Dumézil je istakao da su rimske boginje čije se ime završava sufiksom -ona ili -onia imale funkciju pomaganja vernicima da prebrode određeno vreme ili stanje krize: primeri uključuju Belonu, koja omogućava Rimljanima da na najbolji način prebrode stanje rata, zatim, Orbona, koja brine o roditeljima koji su izgubili dete,^[13] Pelonija, koja odbija neprijatelje,^[14] te Fesonija, koja omogućava putnicima da savladaju umor.^[15]

Angeronina svetkovina (feriae), nazvana Angeronalije ili Divalije, održavana je 21. decembra – na dan zimskog solsticija (kratkodnevice). Tog dana pontifici su boginji prinosili žrtvu in curia Acculeia, prema Varonu,^[16] ili in sacello Volupiae, tj. Volupijinom hramu, blizu Rimskih vrata (Porta Romanula), jedne od unutrašnjih kapija na severnoj strani Palatina.^[17] Čuvena statua Angeronina, gde je ona predstavljena sa zavezanim ustima i prstom na usnama – u gesti kojim se zahteva tišina,^[18] nalazila se u Angeroninom svetištu, na žrtveniku posvećenom Volupiji.^[19] Dumezil u ovoj neobičnoj osobini vidi razlog njenog uvrštavanja među boginje koje su se smatrale kandidatkinjama za tajno titularno božanstvo Rima.^[20]

Dumezil smatra da ovo posebno obeležje Angeronine statue nagoveštava prerogativ boginje koji je bio dobro poznat Rimljanima, tj. njenu volju da traži tišinu. Primetio je da je tišina u vreme velike krize dobro dokumentovana u drugim religijama, navodeći dva primera iz skandinavske i vedske religije.^{[21][22](pp55-64)}

Dumezil (1956) sugeriše da se povezanost između Angerone i Volupije može objasniti kao zadovoljstvo koje proizlazi iz ispunjene želje, odnosno iz postizanja cilja.^[e] Otuda i njen opis θεός τῆς βουλῆς καί καιρῶν ["boginja saveta i prigode"] dat u jednom latinsko-grčkom rečniku.^{[22](pp66-69)}

Napomene

1. Jedan poznoantički izvor sugeriše da je sveto ime grada bilo Amor, tj. Roma pisano unatrag.
2. Sorania i Hirpa su takođe navođeni kao kandidati za sveto ime grada Rima.^[4]
3. Prema Mommsenu, ab angerendo = ἀπὸ τοῦ ἀναφέρεσθαι τὸν ἥλιον.
4. Dumézil navodi opis smene godišnjih doba kod Makrobija: "vreme kad je svetlost angusta...; solsticij, dan kad se Sunce konačno pojavljuje" [ex latebris angustiisque...]^[11] i kod Ovidija: "Letnji solsticij ne skraćuje moje noći, a zimski solsticij ne čini dane kratkima (angustos)."^[12]
5. Treba primetiti da arhajski pridev volup(e) ne označava nasladu u telesnom smislu, kakvo je imala kasnija reč voluptas.^{[22](pp66-69)}