Bataljun Garibaldi

Bataljun "Garibaldi" je bio talijanska partizanska jedinica osnovana 13. rujna 1943. u Splitu.

5. bataljon „Garibaldi“ 1. proleterske brigade NOVJ
Borci bataljona Garibaldi na putu prema Beogradu, u čijem su oslobađanju učestvovali oktobra 1944.
Postojanje	13. septembar 1944 — maj 1945. Mesto formiranja: Split
Jačina	350 vojnika i oficira[1]
Deo	NOVJ
Angažovanje	Odbrana Splita 1943. Desant na Drvar Oslobođenje Valjeva Beogradska operacija
Komandanti
Komandant	Elio Frančeski

Postrojba je inicijalno sastavljena od oko 350 dobrovoljaca, uglavnom karabinjera, koji su se nakon kapitulacije Italije priključili partizanskim jedinicama.^[2] Prvi zapovjednik bataljuna bio je Elio Francesco.^[3]

Od formiranja do kraja rata bataljon Garibaldi je učestvovao u mnogim bitkama i pretrpeo znatne gubitke.

Ratni put

Kolona italijana od kojih je u Splitu formiran partizanski bataljon Garibaldi.

Tokom avgusta 1943, U danima vrenja uoči kapitulacije Italije u Jugoslaviji, bataljon Garibaldi je samoorganizovan od strane mobilisanih italijanskih komunista i antifašista.^[4] Njihovi oficiri su ubrzo stupili u kontakt dr Ivanom Ribarom i sa partizanskim štabovima u Splitu, radi angažovanja u borbi protiv Nemaca.^[4]

Dobrovoljački antifašistički bataljon "Garibaldi" je zvanično formiran 13.9.1943. godine u Splitu.^[5]

Ratni put

Već 15. rujna 1943. godine, pre proglašenje kapitulacije Italije, bataljun je sudjelovao u obranu Splita od nadolazećih njemačkih snaga, odnosno delova 7. SS divizije „Princ Eugen“. Početkom listopada, odlukom druga Tita uvršten je u sastav Prve proleterske brigade kao njen 5. bataljon, nakon čega učestvovuje u gotovo svim njenim borbama.

Bataljon "Garibaldi" se istakao u borbama od 3. do 5. aprila 1944. u rejonu Jajce–Mrkonjić Grad–Gerzovo. Za hrabro držanje bataljona u borbi kod Magalj-Dola (kod Mrkonjić-Grada) pohvaljen je od Štaba Prve proleterske divizije.^[1] Za vreme desanta na Drvar (maj–jun 1944), bataljon je pretrpeo znatne gubitke, kada je oko 100 njegovih boraca izbačeno iz stroja.^[1]

Po prelasku u Srbiju, bataljon Garibaldi učestvuje u borbama za oslobođenje Valjeva septembra 1944, te borbama za oslobođenje Beograda oktobra 1944.^[1] U oslobođenom Beogradu 29. oktobra 1944, od italijanskih bataljona Garibaldi (1. proleterske brigade) i Mateoti (3. krajiške brigade), formirana je brigada Italija, koja je ušla u sastav 1. proleterske divizije NOVJ.^[6] Komadant brigade Italija bio je Đuzepe Maras.^[1]

Nakon okončanja rata, u srpnju 1945. godine, preživeli borci vratili su se u Italiju.^[3]

Komandni sastav

Štab bataljona Garibaldi: politički komesar Jovan Vujošević, Komandant Ilare Mongilardi, zamenik političkog komesara Mario Tindari i načelnik štaba Jovan Pejković

Komandni sastav bataljona prilikom uključenja u 1. proletersku brigadu:^[4]

• komandant Ilare Mongilardi
• politički komesar Jovan Vujošević
• zamenik političkog komesara Mario Tindari
• načelnik štaba Jovan Pejković

Nasleđe

Spomen-ploča bataljunu Garibaldi nalazi se u Zagrebačkoj ulici u Splitu.