Bin Tepe

Bin Tepe (tur. - Hiljadu humki) je arheološki lokalitet i jedna od najvećih nekropola na svijetu, na južnoj obali Mramornog mora, u pokrajini Manisi, Turska. Ukupno, groblje sadrži oko 115 grobnih humaka - tumula, koji pokrivaju površinu od oko 74 km², što je veće od kompleksa piramida u Gizi. Četrdesetih godina 20. stoljeća bilo je najmanje 149 humaka, ali mnoge od njih su uništene poljoprivredom. U nekropoli su sahranjivani stanovnici obližnjeg Sarda, prijestolnice drevne Lidije, nastale kao post-hetitsko kraljevstvo, posle propasti kraljevine Hetita u 12. vijeku pne. Trajala je tokom željeznog doba (8.-6. vijek p.n.e.).

Sard i lidijski tumuli Bin Tepea

Svjetska baština UNESCO-a
Turska
Registriran	2025.
Vrsta	Kulturno dobro
Mjerilo	iii
Ugroženost	no
Referenca	UNESCO

Sard je poznat po bogatstvu i ranoj proizvodnji novca. Imao je jedinstvenu urbanu strukturu sa utvrđenim zidinama, terasama i odvojenim zonama, uključujući naselja, svetišta i groblja. Lidijci su razvili poseban jezik i vjerski sistem i široko se spominju u grčkim, rimskim i evropskim tekstovima. U kasnijem periodu Lidija je bila jedna od perzijskih satrapija, te rimskih provincija.

Svjetska baština

Sard i lidijski tumuli Bin Tepea 2025. god. uvršteni su na listu UNESCO-ove svjetske baštine. Odluka je donešena na 47-om zasjedanju Komiteta za svjetsku baštinu od 6-16 jula 2025. god. u UNESCO-om sjedištu u Parizu.^[1][2][3]

Tumuli se sastoje od kamenih grobnih komora prekrivenih velikim zemljanim humcima. Grobne komore su bile izgrađene od ploča ili uklesane u temeljnu stijenu i općenito su bile smještene izvan središta kako bi se odvratili pljačkaši grobova. Humci su često bili okruženi potpornim zidom zvanim krepis, od kojih mnogi više nisu sačuvani, a koji su davali humku definirani rub i držali zemljani nasip na mjestu.^[4]

Alijatov tumul (tr. Koca Mutaf Tepe) najveći je na tom mjestu, s visinom od 63 m, promjerom baze od 330 m i ukupnim volumenom od 785.000 m³. Smatra se grobnicom lidijskog kralja Alijata II., oca kralja Kreza, koji je umro 560. p.n.e. Procjenjuje se da je za izgradnju trebalo dvije i po godine, te 2400 radnika i 600 teglećih životinja. Grobnica je izgrađena od krečnjaka i mramora sa stilom zidanja koji odražava grčki i bliskoistočni utjecaj. U antici je teško opljačkana. Pronađeno je malo grobnih predmeta i nema ljudskih ostataka.^[5]

Lidijske kraljevske grobnice Bin Tepea, samom svojom monumentalnošću, svjedoče o raskošnom bogatstvu lidijske više klase, koja se od vladavine Giga može objasniti pristupom nalazištima zlata u planinama Tmolos i uvođenjem robno-novčane ekonomije, prve takve u svijetu.^[6]