Hatra

35°34′0″N 42°42′0″E

Hatra

Svjetska baština UNESCO-a
Irak Hatra Lokacija Hatre u Iraku
Registriran	1985
Vrsta	Kulturno dobro
Mjerilo	ii, iii, iv, vi
Ugroženost	2007.-
Referenca	UNESCO

Hatra (arapski: الحضر‎ al-Ḥaḍr) je drevni grad koji se nalazi u Iraku i administrativno pripada guberniji Ninawa i regiji al-Jazira. Danas je poznat kao al-Hadr, a što je ime koje se prvi put spominjalo na drvenim natpisima, kao i drevnoj iranskoj pokrajini Hvarvaran. Grad se nalazi 290 km sjeverozapadno od Bagdada i 110 km jugozapadno od Mosula.

Historija

Herkul iz Hatre, partski period, 1. ili 2. vijek ne.

Hatru su osnovala drevna arapska plemena^[1] otprilike u 3. vijeku pne. Pod Partskom Monarhijom je postalo važno vjersko i trgovačko središte, a svoj vrhunac imalo u 2. i 1. vijeku pne.^[2] Kasnije je postalo glavnim gradom jedne od prvih arapskih kraljevina u historiji, odnosno jedan u lancu arapskih gradova-država koji se prostirali od Hatre na sjeveroistoku preko Palmire i Baalbeka do Petre na jugozapadu. Oblast kojom se vladalo iz Hatre je bilo poznato kao Kraljevstvo Araba, te je predstavljalo polu-autonomnu tamponsku državu na zapadnim rubovima Partske Monarhije kojom su vladali arapski prinčevi.

Hatra je sa vremenom postala utvrđenje koje je igralo značajnu ulogu u ratovima Parta sa Rimljanima. Bilo je metom opsade rimskih careva Trajana (116/117) i Septimija Severa (198/199).^[3] Godine 238. Hatra se uspješno oduprla snagama obnovljenog Perzijskog Imperija pod Sasanidima u bitci kod Šahrazura, ali ju je godine 241. konačno zauzeo sasanidski Šapur I te potpuno uništio.^[3] Tradicionalne priče govore kako je Hatra pala zbog an-Nadire, kćeri kralja Arabe, koja je grad izdala Šapuru. Po istoj priči je Šapur ubio kralja i oženio se za an-Nadiru, ali je na kraju ubio i nju.^[2]

Hatra je danas poznata kao najbolje očuvani, odnosno najreprezentativniji partski grad. Okružena je vanjskim i unutarnjim zidovima koji su dughi skoro 6,4 km, a na kojima je bilo 160 tornjeva. U središtu grada se nalaze sakralne građševine. Hramovi pokrivaju područje od 1,2 hektara te im dominira Veliki hram, koji ima brojne komore i stupove koji su nekada bili visoki 30 metara. Grad je bio poznat po spajanju grčkih, mezopotamskih, sirijskih i arapskih božanstava, pa je hram na aramejskom poznat kao Beiṯ Ĕlāhā ("Božja kuća"). U gradu su bili hramovi Nergalu (babilonsko i akadsko božanstvo), Hermesu (grčko božanstvo), Atargatis (sirijsko-aramejsko božanstvo), Allatu i Shamiyyah (arapsko božanstvo) i Šamašu (mezopotamski bog sunca).^[2] Ostala božanstva na hatranskim aramejskim natpisima su aramejski Ba'al Shamayn, i boginja poznata kao Ashurbel, za koju se vjeruje da je spoj božanstava Ašura i Bela koji su originalno bili muškarci.

Popis vladara

U natpisima u Hatri se spominje nekoliko vladara. Ostali vladari se sporadično spominju kod antičkih pisaca. Koristili su dvije titule. Raniji vladari su koristili titulu mrj´ (nejasan prijevod), a kasniji mlk -kraljk.

mrj´ ("vladar")

• Worod, cca. 110
• Ma’nu, cca- 115-116/117
• Elkud, cca. 120
• Nashrihab, cca. 120 - 128
• Nashru, cca. 128/29 - 137/138
• Wolgash I, nejasan datum
• Sanatruq I, atestiran 138/39

mlk ("kralj")

• Sanatruq I., atestiran 176/177
• Wolgash (II?), sin Wolgasha (I.), nesiguran datum
• Adbsamiya, atestiran 180 - 201
• Sanatruq II, oko 205 - 240/241

Suvremena Hatra

Američki marinac hoda kroz ruševine Hatre.

Hatra je poznata i po tome što su njene lokacije korištene za uvodnu scenu znamenitog filma Egzorcist ("Istjerivač đavola") iz 1973. Godine 1985. ju je UNESCO proglasio lokalitetom Svjetske baštine.^[4][5]

Veze

• Hatranski aramejski jezik