Jugoslavenske željeznice
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Jugoslavenske željeznice ili Jugoslovenske železnice (makedonski: , Jugoslovenski železnici; slovenski: , akronim: JŽ-JЖ) bila je državna željeznica Jugoslavije od 1918 do 1990 godine. Ona je bila jedna od osnivačkih članica međunarodne unije željeznica UIC i imala je UIC-Code 72.
 | Ovaj članak zahtijeva sređivanje kako bi ispunio Wikipedijine standarde kvaliteta. Pomozite u njegovom poboljšanju tako što ćete ga urediti. |
Remove ads
Historija
Završetkom Prvog svjetskog rata novoosnovana država, Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, preuzela je dijelove teretorije Austro-Ugarske i njezinu željezničku mrežu. Kroz ovo ujedinjenje nastale su prve jugoslavenske željeznice, pod nazivom Železnice Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, SHS-CXC ). Na temelju ustavnog amandmana od 1929 godine naziv se promjenio u Jugoslovenske Državne Železnice (JDŽ) . Jugoslavenske željeznice su tako nastale iz spajanja željeznice Dunavske monarhije i Srpske Državne Željeznice (SDŽ). Pored glavne uprave u Beogradu postojalo je još 5 uprava u Ljubljani, Zagrebu, Subotici, Beogradu i Sarajevu.
Sa invazijom njemačke, talijanske, mađarske i bugarske vojske Drugi svjetski rat je 06.04.1941 počeo u Jugoslaviji. Nakon njene kapitulacije su stvorene neovisne satelitske države, Nezavisna Država Hrvatska (koja je obuhvaćala i Bosnu & Hercegovinu) i Srbija. Željeznice su podijeljene između sila osovine i kolaborirajući država. Vozni park JDŽ je podijeljen između DRB, MÁV, BDŽ, FS i novoosnovane HDŽ i SDŽ.
Do kraja Drugog svijetskog rata željeznica je pretrpila znatna razaranja i samo sa velikim naporom je nakon rata opet uspostavljena. Mnoge lokomotive su od strane prijašnjih sila osovine vraćene, razmijenite ili predanane kao reparacija. Predajom istočne teritorije Trsta Jugoslaviji su ušle oko 100 km željezničke mreže sa jednosmjernom strujom (3000V) u sastav JDŽ.
Veliki građevinskih projekti su do kraja 70-tih godina prošlog vijeka sprovedeni, kako bi se djelomično nerazvijena i neskladna željeznička mreža dovela na evropski standard. Reformiranjem željezničke uprave 1952 godine, mjenja se naziv u "Jugoslavenske željeznice". Uvođenjem samoupravljanja, došlo je do decentralizacije željeznice. "Zajednica jugoslavenskih željeznica" (ZJŽ) sastojala se od glavne uprave sa sjedištem u Beogradu, organizacija KSR (Kola za spavanje i ručavanje), zavod za projektovanje ZJŽ - današnji CIP i 5 željeznička transportna poduzeća (ŽTP): Beograd sa upravom u Titograd-u (današnja Podgorica), Zagreb, Sarajevo, Skopje i Ljubljana. Sama Ljubljana je bila združeno železniško podjetje (ZŽTP) koje je bilo pojeljeno u tri autonomna poduzeća, ŽTP Maribor, Ljubljana i Postojna.
Kraj željeznice je došao kada se jugoslavenska država raspala početkom 1990-ih, a tek nezavisne države su osnovale vlastite državne željeznice. Preostali dio JŽ je ostao kod Srbije i tek prije nekoliko godina je preimenovan u Željeznice Srbije - ŽS.
15.04. - Dan željezničara Jugoslavije
"Dan željezničara Jugoslavije" ustanovljen je 1950. godine, a povod je bio generalni štrajk željezničara tadašnje Kraljevine Jugoslavije. Noći između 15 i 16. aprila 1920. godine zastao je željeznički saobraćaj u cijeloj zemlji i trajao do kraja ovog mjeseca. Željezničari Užica, Sarajeva, Skoplja, Niša, Subotice, svih željezničkih stanica, ložionica i radionica ustali su protiv nasilja. Na Zaloškoj cesti u Ljubljani bilo je najkrvavije, palo je u krvi 14 manifestanata od kojih devet željezničara štrajkača. Neprekidno od 1950. godine pa sve do 1991/92. godine, radni ljudi na jugoslovenskim željeznicama proslavljali su ovaj dan svečano i radno, podsjećajući se na mnoge događaje narastanja i sazrijevanja radničkog pokreta i svega što je vodilo ka održanom istorijskom generalnom štrajku.[1]
Remove ads
Željeznička mreža
U sastavu nove jugoslavenske željezničke mreže našle su se 1918 godine sljedeće:[2]
Remove ads
Vozni park
Sve Lokomotive građene od 1930 godine su, nakon definitivne raspodjele lokomotiva kao odšteta Prvog svjetskog rata (1933), ubačene u novi sistem numeracije. Sistem je bio pokušaj kodifiziranja po određenim tehničkim karakteristikama.[3]
Numeracija parnih lokomotiva, tendera i motornih kola
Oznaka serije kod normalnog kolosijeka serije:
01-14-stalna i 101-114-privremena; Brzovozne lokomotive sa zasebnim tenderom
15-19-st. i 115-119-priv. Lokomotive sa tenderom za putnički i teretni saobraćaj
20-49-st. i 120-149-priv. Teretne lokomotive sa zasebnim tenderom
50-59-st. i 150-159-priv. Lokomotive sa tenderom za teretne i lokalne vozove
60-69-st. i 160-169-priv. Lokomotive za manevru
Uski kolosijek 0,76 m serije:
70-94-stalna i 170-194-privremena; Lokomotive širine kolosijeka 760mm
95-98-st. i 195-198-priv. Lokomotive sa zupčanikom širine kolosijeka 760mm
99.2, 99.3 i 99.4; Lokomotive širne kolosijeka 600mm, broj iza tačke označava broj
vezanih osovina.
Objašnjenje:
Pri tome dvocifrene oznake su važile za lokomotive koje su mlađe od 25 godina (u
odnosu na 1933. godinu) i ako ih ima više od 5 komada u voznom parku, a
trocifrene brojeve (sa 100) su dobijale lokomotive koje su bile starije od 25
godina ili ih je bilo manje od 5 komada u voznom parku.
Numeracija dizel i električnih lokomotiva
Početkom 1960.-ih počinje da se primjenjuje sistem numeracije za dizel i električne lokomotive
na JŽ koji se zasniva na kodnom obilježavanju, na principu trobrojne oznake serije.
Parne lokomotive
Serija 01 - 69 i 101 - 163 Normalnotračne lokomotive 1.435mm
Serija 70 - 98 Uskotračne lokomotive 760mm
Serija 99 Uskotračne lokomotive 600mm
Dizel lokomotive
Lokomotive sa električnim prenosom snage
Serija 641 - 645
Serija 661 - 666
Lokomotive sa mehaničnim prenosom snage
Lokomotive sa hidrauličnim prenosom snage
Serija 721
Serija 731 - 734
Serija 740 - 742
Serija 761
Električne lokomotive
3 kV lokomotive na jednosmjernu struju
Serija 341 - 342
Serija 361 - 362
25 kV lokomotive na naizmjeničnu struju
Serija 441
Serija 461
Remove ads
Nasljednice
.JPEG)
Željeznice Federacije Bosne i Hercegovine su osnovane 2001. godine odlukom Vlade Federacije BiH da se spoje Željeznice Herceg-Bosne i Željeznice BiH.
Remove ads
Izvori
Literatura
Vanjske veze
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads