Malik-šah I
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Za ostala značenja, vidite članak Malik-šah (razvrstavanje).Malik-šah I (perzijski: ملكشاه; puno ime: Muiz ad-Dunija wa ad-Din Džalal ad-Daula Hasan Malik-šah ibn Muhamed, 1055. – 19. 11. 1092.) bio je sultan Seldžučke Monarhije od 1072. do smrti.[1][2]
Bio je sin sultana Alp Arslana. Godine 1064. je oca pratio u pohodu na Kavkaz. Iste godine se oženio za Turkan Hatun, kćer karahanidskog vladara[3] Ibrahima Tamgač-hana.[4] Nakon očevog ubistva, Malik je preuzeo prijestolje, ali se protiv njega pobunio stric Kavurd-beg. U januaru 1074. su se dvije vojske srele kraj Hamadana; Kavurd-begove trupe su se sastojale od tradicionalnih turkmenskih elemenata iz Alp Arslanove vojske, dok je Malik koristio gulame i kurdske i arapske kontingente. U bitci je Qawurd poražen i zarobljen; iako mu je Malik ispočetka mislio poštediti život, otrovan je, najvjerojatnije po naređenju vezira Nizam al-Mulka.[5]
Malik-šah je bio nominalni poglavar seldžulke države, ali je Nizam al-Mulk kao vezir stekao gotovo neograničenu vlast.[6] Nizam se pri tome pokazao kao uspješan vladar; suzbio je pokušaje Gaznavida da povrate Horasan; od Fatimida je preoteo Siriju, napao je Gruziju i od nje učinio tursku tributarnu državu, regionalne guverner i emire podvrgnuo centralnoj vlasti, a abasidske kalife učinio seldžučkim marionetama.[7] Iako je nakon Alp Arslanove pobjede kod Mancikerta 1071. godine nastavljen turski prodor u Anadoliju, seldžučka država od toga nije imala neposredne koristi, s obzirom da su je provodile nezavisne turkmenske voske, pa je tako stvoren Rumski Sultanat, čiji vladari nisu priznali Malik Šahovu vlast.
Pod Malik Šahovom vlašću je 1075. godine reformiran iranski kalendar[8] te u zemljama pod seldžučkom vlašću osnovane nove obrazovne institucije.[9] Godine 1092. je Nizam al-Mulk ubijen kod Sihne, na putu za Bagdad, od muškarca prerušenog u sufističkog mistika.[10] Nizamovi tjelohranitelji su odmah nakon toga sasjekli atentatora, te se nije mogao ustanoviti ni njegov identitet, povod ili naručitelj. Prema nekim špekulacijama ubica je bio jedan od ranih asasina; a prema drugima ga je poslao sam Malik Šah.[11] U svakom slučaju, sam Malik Šah se neposredno nakon toga teško razbolio i umro za nekoliko mjeseci. Neki od izvora navode da su ga ubili Nizamovi sljedbenici nastojeći osvetiti svog vođu.[12]
Malikova smrt je seldžučku državu bacila u stanje kaosa, s obzirom da su se od centralne vlasti odmetnuli regionalni guverneri i emiri. Nekoliko godina kasnije je ona postala metom križara koji su od 1098. do 1099. zauzeli značajne dijelove Sirije i Palestine; dio historičara upravo Malikovoj smrti pripisuje te križarske uspjehe.[13]
Remove ads
Reference
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads