Mijaci

Mijaci (mak. Мијаци) su makedonsko i srpsko pleme^[1][2] koje nastanjuje predio u zapadnom djelu današnje Sjeverne Makedonije odnosno regiju Donje Reke, također poznata kao Mijačija (mak. Мијачија), uz rijeku Radiku, u zapadnoj Sjevernoj Makedoniji. Oblast broji između 30.000 i 60.000 ljudi. Mijaci se pretežno bave stočarstvom, a poznati su po svojoj crkvenoj arhitekturi, obradi drveta, ikonografiji i drugim bogatim tradicijama, kao i po svom karakterističnom galičkom dijalektu makedonskog jezika. Glavno naselje Mijačije je Galičnik. Druga naselja su im Lazaropolje, Selce, Bituše, Rosoki, Osoj, Gari, Sušica i Tresonče, koja sve više ostaju pusta jer mlađi Mijaci odlaze za kruhom u veće gradove (pečalba). Neki od Mijaka doselili su se i u druge krajeve, i to u četiri sela u okolici Debra, u veleški kraj, i područja kod Bitole, Smiljeva i Kičeva. Mijaci govore makedonskim jezikom i članovi su kršćansko-pravoslavne vjere odnosno pripadaju makedonskoj pravoslavnoj crkvi.

Povijesna zastava Mijaka

Poznati su kao vrsni majstori i umjetnici (naročito) po vrsnom crtanju ikona i fresaka te drvorezima (Manastir Sveti Jovan Bigorski ), a poznata je i njihova čipka. Dio Mijaka primio je u vrijeme širenja islama muslimansku vjeru, pa su ih ostali Mijaci prozvali Torbešima, to jest onima, koji su vjeru prodali za torbu. Ovaj podrugljivi naziv ukorijenio se, pa su ga prihvatili i sami Torbeši.

Etimologija

Ne zna se točno kako su dobili ime. Prema jednom predanju, tako se zovu jer su uvijek bili čisti, umijeni. Drugo predanje kaže da se ovako zovu zato što ličnu zamenicu «mi» izgovaraju mije. Ovo bi moglo biti najtočnije jer susjedno stanovništvo od Debra do Ohrida se nazivalo Estevci, pošto su u govoru dodavali uzrečicu esti ili estit. Prema trećem tumačenju, naziv im dolazi od «mi jaki», odnosno «mi smo jaki».^[3]

Teritorija

Oblast Reka se, prema toku reke Radike, deli na Donju Reku, koja zahvata donji tok i Gornju Reku, koja zahvata gornji tok Radike. Predeo Male Reke, glavne pritoke Radike, se naziva Mala Reka, a predeo od ušća Male Reke u Radiku pa do Gorenačkog Mosta prema Debru, naziva se Golema Reka. Mijaci nastanjuju Donju Reku, Malu Reku i Golemu Reku pa se njihova oblast naziva Mijačke Reke. U Donjoj Reci se nalaze sela Skudrinje, Prisojnica, Janče, Adžijevci, Rostuša, Velebrdo, Bituše, Trebište, Viduše, Boljetin i Žirovnica. U Maloj Reci se nalaze Galičnik, Sušica, Selce, Rosoki, Tresonče, Lazaropolje, Gari, Osoj i Mogorče, dok su u Golemoj Reci Donji Melničani, Gornji Melničani i Donji Kosovrasti.^[4]

Zemljište u mijačkoj oblasti je sastavljeno od pleozojskih škriljaca sa ponegde umetnutim krečnjakom. Brda Rusin i Govedarnik, iznad Galičnika, sastavljena su od krečnjaka. Zemljište je dosta raščlanjeno. Iznad rečmih dolina i izvorišta, kao i šumske zone, su prostrane površi, suvati Stogova, Bistre, Jame i Dešata. Ovde se mestimično nailazi na karsne pojave i ponornice. Ovo je jedan od najzabačenijih i najskrovitijih krajeva na Balkanskom poluostrvu.^[5]

Njihova naselja leže na visokim planinskim površima, terasastim površima u dolinama i na rečnim terasama. Na visokim površima su Galičnik, Lazaropolje, Sušica i Gari. Na terasastim su Boljetin, Trebište, Bituše, Velebrdo, Prisojnica, Skudrinje, Gornji i Donji Melničani, Osoj, Selce i veći deo Tresonča, dok su na rečnim terasama Rostuša, Adžijevci, Žirovnica, Donji Kosovrasti, Rosoki i jedan deo Tresonča. Prema položaju narod deli sela u dve grupe. Naselja na srednjem i donjem toku Radike zovu Donja Sela, a na visokim površima Bistre i u dolini Male Reke Gornja Sela.^[6]

Mijačka sela, nastala migracijom iz matične oblasti, su Smiljevo kod Bitolja, Papradište i Oreše kod Velesa i Ehlovec prema Kičevu.^[7]