Operacija Balkanski klanac

Operacija Balkanski klanac (njem. Balkanschlucht, Balkanšluht) je bila vojna operacija Vermahta protiv NOVJ i Italijana koji su prešli na stranu partizana u Crnoj Gori. Vođena je od 17. do 24. oktobra 1943. godine.

Nemačka kolona ispod Drumitora 1943.

Vođena je u dolinama Tare i Lima, pa je tako i nazivana u jugoslovenskoj istoriografiji (Operacije u dolinama Tare i Lima).^[1]

Plan operacije

Operacije u dolinama Tare i Lima u drugoj polovini oktobra 1943

Prema planu Komande 2. oklopne armije za ovladavanjem zaleđem obalskog pojasa, komandant 21. nemačkog brdskog armiskog korpusa, general Kibler, naredio je 7. oktobra da se jedinice 118. i 297. nemačke divizije prikupe za operaciju »Balkanski klanac« (»Balkanschlucht«) protiv glavnih snaga 2. udarnog korpusa i italijanske divizije »Venecija« u dolini Lima i Tare.^[2]

Cilj operacije bio je razbijanje italijanske divizije „Venecija" u Beranama i partizanskih snaga oko Berana, odnosno da se snage 2. udarnog korpusa NOVJ odbace od komunikacije Peć – Podgorica. Ovom operacijom Vermaht je namjeravao da potpuno ovlada zaleđem obalnog pojasa, uspostavi svoju kontrolu nad saobraćajnicama koje vode od Jadranskog mora preko Crne Gore u pravcu Srbije, Sandžaka i Kosova, te da u gradovima: Andrijevica - Berane - Kolašin - Mateševo uspostavi svoje garnizone i razoruža talijanske jedinice.

Angažovane snage

Peko Dapčević komandant 2. udarnog korpusa govori borcima italijanskog bataljona "Garibaldi", koji se priključio partizanima, Pljevlja, septembra 1943.

Operaciju »Balkanski klanac« je poduzeo Štab njemačkog 21. brdskog korpusa. Operaciju je vodila 118. lovačka divizija uz pomoć 297. divizije.^[3] Na pravcu Peć - Čakor - Andrijevica - Berane, angažirana je 297., a na pravcu Podgorica - Kolašin 118. njemačka divizija.

Pored sopstvenih snaga, Nemci su angažovali dva italijanska fašistička puka (oko devet bataljona), čiji su štabovi bili u Baru i Podgorici, zatim muslimansku fašističku miliciju i ostatke četnika Draže Mihailovića.^[2] U službi okupatora za izvršenje operacije »Balkanski klanac« bilo je pored dviju njemačkih divizija i oko 5.000 balista, talijanskih fašista i četnika.^[4]

Tok operacije

Nastupanjem nemačke 118. lovačke divizije iz Podgorice ka Kolašinu i 297. pešadijske divizije iz Peći ka Andrijevici i Beranama otpočela je, 15. oktobra, operacija »Balkanšluht«.^[5] Dok se 2. dalmatinska brigada postavila pred neprijateljsku kolonu koja je nadirala od Peći preko Murine i Sjekirice ka Andrijevici i Beranama, 4. proleterska brigada vodila je žestoke borbe s njemačkom kolonom koja je od Podgorice prodirala ka Mateševu i Kolašinu.^[4]

Tokom ove operacije, 18. oktobra uništen je četnički štab u manastiru Ostrog. Na čelu četničkog štaba nalazio se Blažo Đukanović, komandant četničkih snaga Crne Gore, Sandžaka i Boke. Komandant »Južnog fronta« pukovnik Bajo Stanišić, sa nekoliko rođaka, odbio je da se preda, te je poginuo u samom manastiru.^[2]

Posle višednevnih borbi, Nemci su 23. oktobra ušli u Andrijevicu, a potom zauzeli i Berane. Time je u dolini gornjeg toka Lima i Tare završena nemačka operacija „Balkanšluht".^[6]