Bitka za Brač 1944.

Bitka za Brač 1944. godine je bila zajednička ofanziva NOVJ i Saveznika za oslobođenje otoka Brač u Dalmaciji. Trajala je od 12. do 17. septembra 1944 godine, kada je Brač oslobođen. Deo je ofanzive za oslobođenje Dalmacije septembra 1944.

Bitka za Brač
Dio Drugog svjetskog rata
Brodovi mornarice NOV 1944.jpg Brodovi mornarice NOV 1944.
Datum 12. - 17. rujna 1944. Lokacija Brač Ishod pobjeda NOVJ-a Casus belli konačno oslobađanje Dalmacije
Sukobljeni
26. dalmatinska divizija NOVJ-a	118. lovačka divizija
Vođe
Božo Božović Franjo Kluz †	Hubert Lamai
Posljedice
nepoznato	113 poginulih, 583 zarobljenih

Tokom borbi za Brač komanda Vermahta je poduzela Operaciju Sivi ždral (nem. Kranich) radi evakuacije Nemaca iz Supetara, od 14. do 18. septembra 1944. godine. Nemačka operacija je završena neuspehom.^[1]

Pozadina

Brodovi mornarice NOV 1944.

Otpočinjući operaciju oslobađanja Dalmacije, 26. dalmatinska divizija oslobodila je tokom septembra 1944. Brač, Hvar i Šoltu. Najteže borbe vođene su na Braču i trajale su od 12. do 17. septembra 1944.

Nemci su teško utvrdili mesto Sumartin sa okolinom na istočnoj obali Brača, sa namerom da ga odsudno brane. Ovo mesto bilo im je veoma važno zbog kontrole plovidbe Bračkim kanalom između Brača i dalmatinske obale. U rejonu Sumartina se nalazio 2. bataljon 738. puka 118. lovačke divizije (bez 6. čete), ojačan 6. baterijom 628. mornaričkog artiljerijskog diviziona i podržavan artiljerijom iz rejona Makarske. Dobro utvrđen, bataljon se mogao uporno braniti u slučaju napada bilo s kopna, bilo s mora.

Tok operacije

Borbe Vermahta sa partizanima na nepoznatoj lokaciji u Dalmaciji, septembar 1944.

Na Brač se, osim delova 26. dalmatinske divizije, iskrcao i britanski 43. odred komandosa, kao i znatne artiljerijske snage. Komandosi nisu uvođeni u borbu, a saveznička artiljerija pružala je neposrednu podršku jedinicama 26. divizije u borbama.

Nemačka posada Supetra (ojačan 3. bataljon 738. puka 118. lovačke divizije) se nakon borbe 12. septembra povukla prema Splitu, dok su za Sumartin vođene četvorodnevne teške borbe. Konačno je 17. septembra pred mrak uporište osvojeno, a tokom sledeće noći sprečeni su pokušaji probijanja posade iz okruženja i evakuacije na kopno.

Gubici

Tokom bitke za Brač je uništen 2. bataljon 738. puka zajedno sa četom 118. izviđačkog bataljona i artiljerijskim delovima. Nemački ljudski gubici na Braču iznosili su 113 poginulih i 583 zarobljena vojnika.^[2][3]

Tokom borbi za Brač 14. septembra poginuo je i Franjo Kluz, komandant Prve eskadrile NOVJ.

Ishod

Nemcima je držanje Brača bilo od bitnog značaja, jer je omogućavalo nesmetanu plovidbu Bračkim kanalom. Zbog toga je Komanda jugoistoka nakon pada Brača, 18. septembra, zahtevala izjašnjenje štaba Druge oklopne armije „zašto je bez naređenja evakuisano ostrvo Brač".^[4]

Povezano

• Napad na Brač juna 1944.
• Spisak osovinskih operacija u Jugoslaviji
• Dalmacija u Narodnooslobodilačkoj borbi