Pamfilija

U drevnoj geografiji je Pamfilija (antgrč. Παμφυλία [Pamphylía, moderno Pamfylía]) označavala oblast na jugu Male Azije, između Likije i Kilikije, a koja se prostirala od Mediterana do Taurskog masiva (suvremena provincija Antalya u Turskoj). Na sjeveru je graničila s Pisidijom te bila relativno mala, s obalom dužine 75 milja i zaleđem od 30 milja. Pod rimskom upravom je izraz Pamfilija počeo podrazumijevati i Pisidiju, odnosno sve oblasti do granice s Frigijom i Likaonijom, te ga kao takav koristi i Ptolemej.

Pamfilija Παμφυλία
Lokacija	Južna Anadolija
Država postojala:	-
Narod	Pamfilijci
Historijski glavni grad	Perga
Rimska provincija	Pamphylia

Ime

Izraz /Pamphylia/ doslovno znači 'sva plemena' (/pan/ 'all' + /phylē/ 'tribe'), scil. 'Dorana', koji su je kolonizirali. Postoji legendarni lik (Pamfil, Pamphylos^[1], sin Eigimija) koji je to personificirao.

Porijeklo Pamfilijaca

Malo je sumnje da su Pamfilijci i Pisidijci bili jedan te isti narod, ali je Pamfilija zahvaljujući kolonizaciji iz Grčke i drugih zemalja, te većoj plodnosti, postala civiliziranija od svog susjeda. Međutim, razlike između dvije ovlasti postoje od ranije. Herodot, koji ne spominje Pisidijce, navodi Pamfilijce kao narode Male Azije, dok Efor navodi oba naroda, praveći razliku između onog na obali i u zaleđu. Rani Pamfilijci, kao i Likijci, imali su vlastiti alfabet, djelomično pod grčkim utjecajem, djelomično pod azijskim, a od kojih je sačuvano nekoliko natpisa. Legenda koju citiraju Herodot i Strabon, porijeklo Pamfilijaca dovodi u vezu s Amfilohom i Kalhom nakon trojanskog rata. S druge strane historičari vjeruju da su Pamfilijci bili azijskog, odnosno miješanog porijekla.

Historija

Karta koja pokazuje položaj Pamfilije u Rimskom Carstvu

Fotografija karte iz 15. vijeka koja pokazuje Pamfiliju.

Oblast Pamfilije se u historiji prvi put spominje u hetitskim dokumentima. U ugovoru između velikog hetitskog kralja Tuthalije IV i njegovog vazala, kralja Tahuntase, navodi se grad "Parha" (Perga), i "rijeka Kastaraya" (u klasično doba Kestros, u današnjoj Turskoj pod imenom Aksu Çayı).

Prvo navođenje "Pamfilijaca" ih spominje kao narod pokoren od strane Mermnadskih kraljeva Lidije; kasnije su bili podanici perzijskih i helenističkih monarha. Nakon poraza Antioha III godine 190. pne. Rimljani su ih prepustili Eumenu od Pergama; ali nešto nakon toga su postali partneri Pisidijcima i Kilikijcima u piratskim pothvatima, grad Side je postalo glavno piratsko središte. Pamfilija je kraće vrijeme bila pod vlašću Aminte, kralja Galatije, da bi nakon njegove smrti postala rimska provincija. Pamfilijci su u rimskodoba bili helenizirani, a iza sebe su ostavili impozante tragove civilizacije u Pergi, Aspendosu i Sideu.

Početkom 20. vijeka oblast se naselila izbjeglicama iz Grčke, Krete i ostatka Balkana, a pogotovo nakon grčko-turskog rata početkom 1920-ih.

Znameniti Pamfiljani

• Diodor iz Aspendosa pitagorejski filozof (4. vijek pne.)^[2]
• Apolonije iz Perge astronom, matematičar (cca. 262. pne. – cca. 190. pne.)
• Artemidor iz Perge, proxenos u Oroposu (cca. 240-180. pne.)^[3]
• Et (sin Apolonijev) iz Aspendosa , ptolomejeski komandandt, osnivač Arsinoe)(~238. pne.)^[4]
• Mnasej (sin Artemonov) iz Side (vajar) kraj 3. vijeka pne.^[5]
• Orestas (sin Erimnejev) iz Aspendosa proxenos u Drerosu (Kreta) (kraj 3. i početak 2. vijeka pne.)^[6]
• Timil iz Aspendosa, pobjednik stadionske utrke na Olimpijadi 176. pne.
• Apolonije (sin Koiranov) proxenos iz Lappe (Kreta) (1. polovica 2. vijeka pne.)^[7]
• Asklepijad (sin Mironov) iz Perge, ljekar koga je slavio narod Seleukije^[8]
• Menodora (kći Megaklova) iz Siliona, funkcioner i dobrotvor (2. vijek pne.)^[9]
• Apolonije iz Aspendosa, pjesnik (2. i rani 3. vijek n.e.)^[10]
• Sveta Matrona iz Perge (kraj 5. i početak 6. vijeka n.e.)

Arheološka nalazišta

• Eurimedonski most, rimski most koji su obnovili Seldžuci, a koji prati tok rijeke

Veze

• Perga
• Mit o Eru
• Pamfilijski grčki
• Antalya
• Side