Protoplazma

Protoplazma (grč. πρώτοσ - protos = prvi + πλάσμα - plasma = formirana tvar) je živi sadržaj ćelija, koji je okružen plazma membranom. To je opći zajednički pojam za citoplazmu i membranu. Protoplazma se sastoji od mješavine malih molekula kao što su ion i, aminokiseline, monosaharida i vode, i makromolekula, kao što su nukleinske kiseline, proteini, lipid i polisaharidi.^[1][2][3][4]

Biljne ćelije imaju ćelijske zidove, ispod kojih je ćelijska membrana, pa sloj citoplazme sa jedrom (tamnije boje) i ostalim organelama. Velikom vakuolom (u sredini), citoplazma je sasvim stisnuta uz ćelijski zid

Kod eukariota, protoplazma koja okružuje ćelijsko jedro je poznata kao citoplazma, a unutar jedra je nukleoplazma. U prokariota materijal unutar plazma membrane je bakterijskia citoplazma, dok je u Gram-negativnih bakterija region van plazma membrane, ali unutar vanjske membrane je periplazma.

Riječ "protoplazma" je prvi put upotrijebljena u 1846. (Hugo von Mohl) da se opiše "težak, ljigav, zrnast, polufluid" – supstanca unutar biljne ćelije, za razlikovanje one iz ćelijskog zida, ćelijskog nukleusa i sadržaja vakuola. Thomas Huxley je kasnije označava kao "fizička osnova života" i smatra da je sopstvenost života rezultat distribucije molekula unutar ove supstance. Njegov sastav, međutim, bio je misteriozan i bilo je mnogo polemika oko sastavnih tvari protoplasm, sve do trenutka kada je Huxley je napisao dugogodišnjiu raspravu o osnovnoj jedinici života: da li je to ćelija ili protoplazma?

Do kraja 1860-ih, u raspravi su uglavnom dolazile podrške u korist protoplazme. Ćelija je bila kontejner za protoplazmu, osnovni i univerzalni materijal materije života. Glavni doprinos Huxleya je bio da se uzspostavi mišljenje o protoplazmi kao nespojivom sa vitalističkom teorijom života. Pokušaji da se istraži nastanak života stvaranjem sintetičke "protoplazme" u laboratoriji nisu bili uspješni.

Ideja da je protoplazme eukariota djeljiva u onom što se označava kao "citoplazma" i strukturnom tijelu pod nazivom ćelijsko jedro odražava početna poznavanja strukture ćelija koja su prethodila razvoju elektronske mikroskopije, kada je izgledalo je da je citoplazma homogeni fluid i postojala kao pod-ćelijski pretinac. Međutim, kako ćelije održavaju svoj oblik, nije bilo poznato. Danas se zna da je sadržaj ćelije strukturno veoma složen i sadrži više organela.

Protoplazma se javlja u dva reverzibilna oblika:

• tečno (sol), i
• želatinozno (gel) stanje