ජිබුටි
From Wikipedia, the free encyclopedia
ජිබුටි,[lower-alpha 1] නිල වශයෙන් ජිබුටි ජනරජය,[lower-alpha 2] දකුණින් සෝමාලියාව,[lower-alpha 3] නිරිත දෙසින් ඉතියෝපියාව, උතුරින් එරිත්රියාව, සහ නැගෙනහිරින් රතු මුහුද සහ ඒඩන් බොක්ක මායිම් වන අප්රිකාවේ කෙලවරේ පිහිටි රටකි. රටෙහි වර්ග ප්රමාණය 23,200 km2 (වර්ග සැතපුම් 8,958) වේ.[1]
ජිබුටි ජනරජය | |
---|---|
උද්යෝග පාඨය: සමගිය, සමානාත්මතාවය, සාමය (සිංහල) Midnimo, Sinnaan, Nabad (සෝමාලි) Inkittiino, Qeedala, Wagari (Afar) Unité, Égalité, Paix (ප්රංශ) اتحاد، مساواة، سلام (අරාබි) Unity, Equality, Peace (ඉංග්රීසි) | |
ජාතික ගීය: Djibouti | |
අගනුවර සහ විශාලතම නගරය | ජිබුටි නගරය 11°36′N 43°10′E |
නිල භාෂා(ව) | |
ජාතික භාෂා |
|
ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් |
|
ආගම | 94% ඉස්ලාම් (නිල) 6% ක්රිස්තියානි ධර්මය |
ජාති නාම(ය) | ජිබුටියන්වරු |
රජය | ඒකීය, ජනාධිපති ක්රමය, පාරම්පරික ඒකාධිපති පාලනයක් යටතේ[2][3] |
• ජනාධිපති | ඉස්මායිල් ඕමාර් ගුවෙල් |
• අගමැති | අබ්දුල්කාදර් කමිල් මොහොමඩ් |
ව්යවස්ථාදායකය | ජාතික සභාව |
පිහිටුවීම | |
• ප්රංශ සෝමාලිලන්තය | 1883 මැයි 20 |
• අෆාර්ස් සහ ඉසාස්හි ප්රංශ ප්රදේශය | 1967 ජූලි 5 |
• ප්රංශය වෙතින් නිදහස | 1977 ජූනි 27 |
• එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයට ඇතුළත් කර ගැනීම | 1977 සැප්තැම්බර් 20 |
• වත්මන් ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව | 1992 සැප්තැම්බර් 4 |
වර්ග ප්රමාණය | |
• සම්පූර්ණ | 23,200[1] km2 (8,958 sq mi)[1] (146 වෙනි) |
• ජලය (%) | 0.09 (20 km² / 7.7 sq mi) |
ජනගහණය | |
• 2023 ඇස්තමේන්තුව | 976,143[4] (162 වෙනි) |
• ජන ඝණත්වය | 37.2/km2 (96.3/sq mi) (168 වෙනි) |
දදේනි (ක්රශසා) | 2022 ඇස්තමේන්තුව |
• සම්පූර්ණ | ඇ.ඩො. බිලියන 6.61[5] (167 වෙනි) |
• ඒක පුද්ගල | ඇ.ඩො. 6,514[5] (137 වෙනි) |
දදේනි (නාමික) | 2022 ඇස්තමේන්තුව |
• සම්පූර්ණ | ඇ.ඩො. බිලියන 3.7[5] (172 වෙනි) |
• ඒක පුද්ගල | ඇ.ඩො. 3,666[5] (126 වෙනි) |
ගිනි (2017) | 41.6[6] මධ්යම |
මාසද (2021) | 0.509[7] පහළ · 171 වෙනි |
ව්යවහාර මුදල | ජිබුටියන් ෆ්රෑන්ක් (DJF) |
වේලා කලාපය | UTC+3 (EAT) |
රිය ධාවන මං තීරුව | දකුණ |
ඇමතුම් කේතය | +253 |
අන්තර්ජාල TLD | .dj |
පුරාණයේ, ඉතියෝපියාව, එරිත්රියාව සහ සෝමාලිලන්තය සමඟ එක්ව, භූමිය පුන්ට් දේශයේ කොටසක් විය. දැන් සෝමාලිලන්තයේ පිහිටි සීලා අසල මධ්යතන යුගයේ ආඩාල් සහ ඉෆාට් සුල්තාන්වරුන්ගේ ආසනය විය. 19 වන ශතවර්ෂයේ අගභාගයේදී, පාලක ඩීර් සෝමාලි සුල්තාන්වරුන් ප්රංශ සමඟ ගිවිසුම් අත්සන් කිරීමෙන් පසුව[10][11][12] ප්රංශ සෝමාලිලන්තයේ යටත් විජිතය පිහිටුවන ලද අතර, ඩයිරේ ඩාවා (සහ පසුව ඇඩිස් අබාබා) වෙත එහි දුම්රිය මාර්ගය, දකුණු ඉතියෝපියාවේ වරාය ලෙස සීලාව ඉක්මනින් අභිබවා යාමට ඉඩ දුන්නේය.[13] එය 1967 දී අෆාර්ස් සහ ඉසාස් ප්රංශ ප්රදේශය ලෙස නම් කරන ලදී. දශකයකට පසුව, ජිබුටියන් ජනතාව නිදහස සඳහා ඡන්දය දුන්හ. මෙය නිල වශයෙන් ජිබුටි ජනරජය පිහිටුවීම සනිටුහන් කළ අතර එය එහි අගනුවර අනුව නම් කරන ලදී. නව රාජ්යය එහි පළමු වසරේදී එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයට එක් විය.[14][15] 1990 දශකයේ මුල් භාගයේදී, ආන්ඩුවේ නියෝජනය පිලිබඳ ආතතීන් සන්නද්ධ ගැටුමකට තුඩු දුන් අතර, එය 2000 දී ආණ්ඩු පක්ෂය සහ විපක්ෂය අතර බලය බෙදාගැනීමේ ගිවිසුමකින් අවසන් විය.[1]
ජිබුටි යනු 920,000 (අප්රිකාවේ ප්රධාන භූමියේ කුඩාම) ජනගහනයක් සහිත බහු වාර්ගික ජාතියකි. ප්රංශ සහ අරාබි එහි නිල භාෂා දෙක වන අතර අෆාර් සහ සෝමාලි ජාතික භාෂා වේ. ජිබුටියානුවන්ගෙන් 94% ක් පමණ ඉස්ලාම් ආගමට අනුගත වන අතර[1] එය නිල ආගම වන අතර වසර 1,000 කට වැඩි කාලයක් කලාපයේ ප්රමුඛ වේ. සෝමාලි සහ අෆාර් විශාලතම ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් දෙක සෑදී ඇති අතර, පළමු ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් බහුතරයක් සමන්විත වේ. කණ්ඩායම් දෙකම කතා කරන්නේ ඇෆ්රෝසියාටික් භාෂා වල කුෂික් ශාඛාවේ භාෂාවකි.[1]
ජිබුටි පිහිටියේ රතු මුහුදට සහ ඉන්දියන් සාගරයට ප්රවේශ වීම පාලනය කරන ලොව කාර්යබහුලම නැව් මාර්ග කිහිපයක් ආසන්නයේය. එය ප්රධාන ඉන්ධන පිරවීමේ සහ ප්රතිනැව්ගත කිරීමේ මධ්යස්ථානයක් ලෙසත්, අසල්වැසි ඉතියෝපියාවෙන් ආනයනය සහ අපනයනය සඳහා ප්රධාන සමුද්ර වරාය ලෙසත් සේවය කරයි. වර්ධනය වෙමින් පවතින වාණිජ කේන්ද්රස්ථානයක්, ජාතිය විවිධ විදේශීය හමුදා කඳවුරුවල අඩවිය වේ. සංවර්ධනය පිළිබඳ අන්තර් රාජ්ය අධිකාරිය (IGAD) ප්රාදේශීය ආයතනය ද එහි මූලස්ථානය ජිබුටි නගරයේ ඇත.[1]