![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/T%25C3%25BCrk_Kurtulu%25C5%259F_Sava%25C5%259F%25C4%25B1_-_kolaj.jpg/640px-T%25C3%25BCrk_Kurtulu%25C5%259F_Sava%25C5%259F%25C4%25B1_-_kolaj.jpg&w=640&q=50)
Lufta Turke për Pavarësi
From Wikipedia, the free encyclopedia
Lufta për Pavarësi Turke (Turqisht: Kurtuluş Savaşı Lufta e Çlirimit, gjithashtu i njohur figurativisht İstiklâl Harbi "Lufta për pavarësi" ose Millî Mücadele "Fushata Kombëtare"; 19 maj 1919 – 24 korrik 1923) u luftua midis Lëvizjes Kombëtare Turke dhe fuqive Aleate pasi pjesët të Perandorisë Osmane u pushtuan dhe u ndanë pas humbjes së Osmanëve në Luftën e Parë Botërore.[59][60][61]
Lufta për pavarësi turke | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Pjesë e Revolucioneve të 1917-1923 pas Luftës së Parë Botërore | |||||||||
![]() Në drejtim të orës nga lart majtas: Delegacioni u mblodh në Kongresin e Sivasit për të përcaktuar objektivat e Lëvizjes Kombëtare Turke; Civilët turq që mbanin municion në front; Këmbësoria Kuva-yi Milliye; Kalorësia turke në ndjekje; Kapja e Smirnës nga ushtria turke; trupat në Sheshin Ulus të Ankarasë duke u përgatitur të largohen për në front. | |||||||||
| |||||||||
Palët pjesëmarrëse | |||||||||
Nacionalistët turq: Mbështetur nga:
![]() (1919–1920) |
Antante:![]() ![]() (më 1920) ![]() (më 1921) ![]()
| ||||||||
Komandantët dhe udhëheqësit | |||||||||
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() | ||||||||
Fuqia ushtarake | |||||||||
![]() Nëntor 1920: 86,000 (krijimi i ushtrisë së rregullt)[18] Gusht 1922: 271,000[19][note 1] |
![]() 1922: 200,000[21]–250,000[22][23] ![]() ![]() ![]() ![]() | ||||||||
Viktimat dhe humbjet | |||||||||
![]() 22.690 vdiqën nga sëmundja[30] 5,362 vdiqën nga plagët ose shkaqe të tjera jo luftarake[30] 35,000 të plagosur[29] 7,000 të burgosur[31][f] |
![]() 18,095 të humbur 48,880 të plagosur 4,878 vdiqën jashtë luftimit 13,740 të burgosur[32][33][note 2] ![]() 3,000+ prisoners[42] ![]() | ||||||||
264,000 civilë grekë të vrarë[43] 60,000–250,000 civilë armenë të vrarë[44][45] Mbi 15,000 civilë turq të vrarë në Frontin Perëndimor[46] 30,000+ ndërtesa dhe 250+ fshatra të djegura deri në themel nga Ushtria Helenike dhe rebelët grekë/armenë.[47][48][49][50][51] | |||||||||
Notes
|
Lëvizja Kombëtare Turke në Anadoll arriti kulmin në formimin e Asamblesë së Madhe Kombëtare (turqisht: Büyük Millet Meclisi) nga Mustafa Qemal Ataturku dhe kolegët e tij. Pas përfundimit të fronteve turko – armene, franko-turke dhe greko-turke (shpesh të referuara si Fronti Lindor, Fronti Jugor dhe Fronti Perëndimor i luftës, përkatësisht), Traktati i Sèvres u braktis dhe Traktatet të Karsit (tetor 1921) dhe Lozanës (korrik 1923) u nënshkruan. Aleatët u larguan nga Anadolli dhe Trakia Lindore dhe Asambleja e Madhe Kombëtare e Turqisë (e cila mbetet organi kryesor legjislativ i Turqisë sot) shpalli Republikën e Turqisë më 29 tetor 1923.
Me krijimin e Lëvizjes Kombëtare Turke, ndarjen e Perandorisë Osmane dhe heqjen e sulltanatit, epoka osmane dhe perandorisë morën fund dhe me reformat e Ataturkut, turqit krijuan shtetin modern, shtetin laik të Turqisë. Më 3 mars 1924, hilafeti osman u shfuqizua zyrtarisht dhe kalifi i fundit Abdylmexhit II u internua.