From Wikipedia, the free encyclopedia
Perandoria e Madhe Selxhuke ose Perandoria Selxhuke, ishte një perandori e lartë mesjetare myslimane sunite turko-persiane, me origjinë nga dega Kinik e turqve oguzë. Në kohën e shtrirjes së saj më të madhe, Perandoria Selxhuke kontrollonte një zonë të gjerë, që shtrihej nga Anadolli perëndimor dhe Levanti në perëndim deri në Hindu Kush në lindje dhe nga Azia Qendrore në veri deri në Gjirin Persik në jug.
Perandoria e Madhe Selxhuke | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1037–1194 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Shqiponja dykrenare e përdorur nga Selxhukët | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gjendja | Perandori | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kryeqyteti | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gjuhët e zakonshme | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Besimi | Islami Synit (Hanefi) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Qeveria | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Lloji i qeverisjes | De facto: Sulltanati i pavarur De jure: Në kalifat[6] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kalif | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• 1031–1075 | el-Ka'im | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• 1180–1225 | en-Nasir | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Sulltani | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• 1037–1063 | Toghrul I (i pari) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• 1174–1194 | Togrul III (i fundit)[7] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Historia | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• Tugril formoi sistemin shtetëror | 1037 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• Beteja e Dandanakanit | 1040 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• Beteja e Manzikertit | 1071 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1095–1099 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• Beteja e Katvanit | 1141 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1194 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Sipërfaqja | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1080 est.[9][10] | 3,900,000 km2 (1,500,000 sq mi) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Të dhëna të tjera | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Perandoria Selxhuke u themelua në vitin 1037 nga Tughril (990–1063) dhe vëllai i tij Çagri (989–1060). Nga vendlindja e tyre pranë Detit Aral, selxhukët përparuan fillimisht në Horasan dhe më pas në Persinë kontinentale, përpara se të pushtonin përfundimisht Bagdadin dhe Anadollin lindor. Selxhukët fituan betejën e Manzikertit në vitin 1071, dhe më pas pushtuan pjesën tjetër të Anadollit, duke e hequr atë nga Perandoria Bizantine. Ky ishte një nga shtysat për Kryqëzatën e Parë (1095–1099). Perandoria Selxhuke filloi të bjerë në vitet 1140, dhe deri në vitin 1194 ishte zëvendësuar nga Perandoria Huarazmian.
Selxhuku i dha emrin e tij si perandorisë ashtu edhe dinastisë Selxhuke. Perandoria Selxhuke bashkoi peizazhin e thyer politik të botës lindore islame dhe luajti një rol kyç si në kryqëzatën e parë ashtu edhe në kryqëzatën e dytë. Selxhukët gjithashtu luajtën një rol të rëndësishëm në krijimin dhe zgjerimin e formave të shumta të artit gjatë periudhës në të cilën ata patën ndikim.
Tepër të persizuar në kulturë dhe gjuhë, selxhukët gjithashtu luajtën një rol të rëndësishëm në zhvillimin e traditës turko-persiane, madje duke eksportuar kulturën persiane në Anadoll. Vendosja e fiseve turke në pjesët periferike veriperëndimore të perandorisë, për qëllimin strategjik ushtarak për të shmangur pushtimet nga shtetet fqinje, çoi në turqizimin progresiv të atyre zonave.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.