Popujt indigjenë të Amerikës
From Wikipedia, the free encyclopedia
Popujt indigjenë të Amerikës janë banorët e Amerikës para ardhjes së kolonëve evropianë në shekullin e 15-të, dhe grupet etnike që tani identifikohen me ata popuj.
Edhe pse shumë popuj indigjenë të Amerikës ishin tradicionalisht gjuetarë-mbledhës - dhe shumë, veçanërisht në pellgun e Amazonës, ende janë - shumë grupe praktikonin akuakulturën dhe bujqësinë.[1] Ndërsa disa shoqëri vareshin shumë nga bujqësia, të tjera praktikonin një përzierje të bujqësisë, gjuetisë dhe grumbullimit. Në disa rajone, popujt indigjenë krijuan arkitekturë monumentale, qytete të organizuara në shkallë të gjerë, qytet-shtete, krerët, shtete, mbretëri, konfederata dhe perandori. Disa kishin shkallë të ndryshme njohurish për inxhinierinë, arkitekturën, matematikën, astronominë, shkrimin, fizikën, mjekësinë, mbjelljen dhe ujitjen, gjeologjinë, minierat, metalurgjinë, skulpturën dhe argjendarinë.
Shumë pjesë të Amerikës janë ende të populluara nga popuj indigjenë; disa vende kanë popullsi të konsiderueshme, veçanërisht Bolivia, Kanadaja, Ekuadori, Guatemala, Meksika, Peruja, Kili dhe Shtetet e Bashkuara. Të paktën një mijë gjuhë të ndryshme indigjene fliten në kontinentin amerikan. Disa, si gjuhët keçuane, ajmara, guarani, gjuhët maja dhe nahuatl, i numërojnë folësit e tyre në miliona. Shumë gjithashtu mbajnë aspekte të praktikave kulturore indigjene në shkallë të ndryshme, duke përfshirë fenë, organizimin shoqëror dhe praktikat e jetesës. Ashtu si shumica e kulturave, me kalimin e kohës, kulturat specifike për shumë popuj indigjenë kanë evoluar për të përfshirë aspektet tradicionale, por edhe për nevojat moderne. Disa popuj indigjenë ende jetojnë në izolim relativ nga kultura perëndimore dhe disa ende numërohen si popuj të pa kontaktuar.