Teherani
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Teherani (tʰehˈɾɒn; presisht: تهران Tehrān) është kryeqyteti i Iranit dhe qendra e Provincës së Teheranit. Ky qytet ka (sipas te dhënave të vitit 2006) 7,354,000 banorë dhe 658 km2 hapësirë gjeografike.
Teherani ndodhet gjeografikisht në afërsi të disa kufijve, duke përfshirë kufirin e Turkmenistanit në verilindje.[1]
Më shumë se gjysma e industrisë së Iranit është e bazuar në Teheran. Kjo industri përfshinë prodhimin e automobilave, elektronikës dhe paisjeve elektrike, prodhim të armatimit, tekstilit, prodhimet ndërtimore si dhe prodhime kimike. Gjithashtu është qendër botërore e shitjes së shtrojeve për dysheme dhe mobiljeve.
Remove ads
Etimologjia
Ka teori të ndryshme mbi origjinën e emrit Tehran (sq..Teheran).
Faqja zyrtaree qytetit të Teheranit shkruan se emri "Tehran" vie nga fjalët persiane "Tah" që don të thotë "fund ose fund (në thellësi)" dhe "Ran" që don të thotë "tatëpjetë mali" - që në përkthim të drejtpërdrejt i bie, fund i tatëpjetës së malit. Kjo i bie bazuar në pozitën gjeografike të qytetit, e që ky sqarim mund të jet më i përafërti me të vërtetën e origjinës së emrit (دامنه ی بین دو کوه).
Teoria e dytë thot se fjala "Tehran" është e nxjerrur nga fjala Tiran/Tirgan, "Qëndrimi i Tir-it" (Tir është të qenit Zoroastrian hyjni e njejtë sikur në Mitologjinë Romake, Mekuri).
Teoria e tretë është se Tehran don të thotë "vend i nxehtë", si antonim i kuptimit "vend i ftohtë" (p.sh. Shemiran)— hapsira më e ftohtë në Teheranin verior. Disa tekste në këtë këndvështrim e shpjegojnë se fjala Tehran në gjuhën perse do të thotë "fund i nxehtë i malit" (دامنه گرم).
Remove ads
Historia
Demografia
Në 2006 popullsia e Teheranit ishte 7.8 milion njerëz. Gjuha amtare e Teheranit është gjuha perse, dhe shumica e njerëzve në Teheran identifikohen si persian.
Azarbajxhanasit formojn minoritetin më të madh në Teheran: 25% deri 1/3 e popullatës jan Azarbajxhanasit etnike. Minoritetet e tjerë jan Kurdët, Armenët, Gjeorgjianët, Arabët, dhe Jahuditë.
Pas revolucionit e 1979, për shakun e pasojat politike, sociale, dhe ekonomike, disa qytetarët e Iranit, shumica të Teheranit, vendosën të emigrojnë. Shumica e mërgimtarëve shkuan në SHBA, Francë, Gjermani, Suedi, dhe në Kanadë.
Qyteti modern
Kulla Azadi është ndërtesa e parë së cilës vizitorët i bien për rreth duke arritur nga Aeroporti Ndërkombëtarë Mehrabad, Teheran. Kulla është bërë një ikonë e qytetit dhe simboli kombëtar për Iranin.
Struktura e qytetit
Teherani është i ndarë në 22 qarqe, ku secili qark është qendër në vete administrative. Sëbashku me këto 22 qarqe qyteti ka këto lagje: Abbas Abad, Afsariyeh, Amir Abad, Bagh Feiz, Baharestan, Darakeh, Darband, Dardasht, Dar Abad, Darrous, Dehkadeh Olampik, Ekhtiyariyeh, Elahiyeh, Evin, Farmanieh, Gheitariye, Gholhak, Gisha, Gomrok, Hasan Abad, Jamaran, Jannat Abad, Javadiyeh, Jomhuri, Jordan, Lavizan, Narmak, Navvab, Nazi Abad, Niavaran, Park-e Shahr, Pasdaran, Punak, Ray, Sa'adat Abad, Sadeghiyeh,Sohravardi, Shahrara, Shahr-e ziba, Shahrak-e Gharb, Shemiran, Tajrish, Tehranpars, Vanak, Velenjak, Yaft Abad, Yusef Abad, Zafaraniyeh, etj.
Për më shumë shih listën
- Artikulli kryesor: Lista e lagjeve të Teheranit
Teherani i vjetër
Disa nga lagjet më të vjetra të Teheranit janë: Udlajan, Sangelaj, Bazaar, Chaleh Meydan dhe Doulat. Chaleh Meydan është lagjeja më e vjetër e qytetit.
Remove ads
Ekonomia
- Artikulli kryesor: Ekonomia e Teheranit
Rreth 30% e sektorit publik të fuqisë puntore dhe 45% të industrisë së rëndë të Iranit janë të përqëndruara në Teheran dhe gati gjysma e këtyre punëtorëve punojnë për qeverinë.
Kultura
Demografia
Edukimi dhe shkenca
Qendra fetare
- Xhamia e Sulltanit, ndërtuar nga Fath Ali Shah
- Xhamia Atiq, ndërtuar në vitin 1663.
- Xhamia Mo'ezz o-dowleh, ndërtuar nga Fath Ali Shah
- Xhamia Haj Seyd Azizollah, ndërtuar nga Fath Ali Shah
- Xhamia Al-javad mosque, xhamia e parë moderne në Iran.
- Xhamia The Old Sepahsalar.
- Xhamia e Re Sepahsalar (Madreseh e Motahari)
- Xhamia Filsuf o-dowleh, Qajar era
- Xhamia Moshir ol-Saltaneh, Qajar era
- Xhamia Mo'ayyer ol-Mamalik, Qajar era
- Shahr Banu Mausoleum etj.
Remove ads
Politika
- Artikulli kryesor: Lista e kryetarëve të Teheranit
Qytetet e motërzuara
Los Angeles, ShBA
Havana, Kuba (2001) Arkivuar 11 prill 2020 tek Wayback Machine
Pretoria, Afrika Jugore (planned 2002) 
Caracas, Venecuela (2005) 
Pekin, Kina (planned 2006) Arkivuar 27 shtator 2005 tek Wayback Machine
Minsk, Bjellorusia (2006)
Dushanbe, Taxhikistani
Lahore, Pakistani
Personalitete
| Abbas Kiarostami | Abbas Marufi | Abdolkarim Soroush | Abol-Ghasem Kashani |
| Ahmad Allahyari | Ahmad Matin-Daftari | Ali Amini | Ali Akbar Dehkhoda |
| Ali Parvin | Amir Ansari | Arash Labaf | Ardeshir Zahedi |
| Arfa Atrai | Azar Nafisi | Bahar Soomekh | Bita Farrahi |
| Bozorg Alavi | Camila Batmanghelidjh | Deep Dish | DJ Aligator |
| Ebrahim Hamedi (Ebi) | Firouzeh | Forough Farrokhzad | Gholam Ali Haddad-Adel |
| Gholamreza Rouhani | Hadi Saei | Hassan Ali Mansur | Hosein Ala' |
| Jalal Al-e-Ahmad | Kamran Shirdel | Khosrow Vaziri | Mahnaz Afshar |
| Mehdi Mahdavikia | Mírzá Husayn-'Alí | Mohsen Makhmalbaf | Mostafa Chamran |
| Niki Karimi | Rahi Mo'ayeri | Said Nafisi | Shadmehr Aghili |
| Shaul Mofaz | Simin Behbahani | Shirin Ebadi | Soleiman Haim |
Remove ads
Shih edhe
Lidhje të jashtme
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads