Turing Award

Çmimi Turing apo ACM A.M. Turing Award është një çmimi vjetor i dhënë nga Shoqata për Makineri Kompjuterike (ACM) për "një individ të përzgjedhur për kontribute të natyrës teknike të bërë në komunitetin e informatikës". Thuhet se "kontributet duhet të jetë e qëndrueshme dhe me rëndësi të madhe teknike për fushën e kompjuterëve".^[1] Çmim Turing është i njohur në përgjithësi si nderimi më i lartë në shkencat kompjuterike^[2][3] dhe si "Çmimi Nobel për informatikë".^[4][5]

ACM Turing Award
Statuja e Alan Turing, nga Stephen Kettle në Bletchley Park
Përshkrimi	Kontribut të shquar në shkencat kompjuterike
Shteti	New York, (Shtetet e Bashkuara)
Prezantuar nga	Association for Computing Machinery (ACM)
Çmimi i parë	1966
Çmimi i fundit	2015
Uebfaqja	amturing.acm.org

Çmimi është i emëruar pas Alan Turing, matematikan dhe reader në matematikë në Universitetin e Mançesterit, më vonë anëtar në Universitetin e Kembrixhit. Turing është atribuuar si çelësi themelues i teorisë të shkencave kompjuterike dhe inteligjencës artificiale.^[6] Nga viti 2007 deri në vitin 2013, çmimi u shoqërua me një çmim prej US$250,000, me mbështetjen financiare të dhënë nga Intel dhe Google.^[1] Që nga viti 2014, çmimi ka qenë i shoqëruar nga një çmim prej US$1 milion, me mbështetjen financiare të ofruara nga Google.^[7]

Fituesi i parë, në vitin 1966, ishte Alan Perlis, nga Carnegie Mellon University. Fituesja e parë femër ishte Francis E. Allen nga IBM në vitin 2006.^[8][9][10]

Marrësit

Viti	Marrës	Citim
1966	Alan J. Perlis	Për ndikimin në fushën e teknikave të programimit kompjuterik të avancuar dhe ndërtimin e compiler-it.[11]
1967	Maurice Wilkes	Profesori Wilkes është më së mirë i njohur si ndërtues dhe projektuesi i EDSAC, kompjuteri i parë me një program të ruajtur brenda.
1968	Richard Hamming	Për punën e tij në metodat numerike, sisteme të automatizuar të shifrimit dhe kodet për zbulimin e gabimeve dhe korrigjimin [12].
1969	Marvin Minsky	Për rolin e tij qendror në krijimin e, formësimin, promovimin dhe avancimin në fushën e inteligjencës artificiale [13].
1970	James H. Wilkinson	Për kërkimin e tij në analizën numerike për të lehtësuar përdorimin e kompjuterit me shpejtësi të lartë digjitale, ka marrë mirënjohje të veçantë për punën e tij në llogaritjet në algjebrën lineare analizën e gabimit "mbrapsht" [14].
1971	John McCarthy	Ligjërata e McCarthy "Gjendja e tanishme e Kërkimeve mbi Inteligjencën Artificiale" (The Present State of Research on Artificial Intelligence) është një temë që mbulon fushën në të cilën ai ka arritur njohje të konsiderueshme për punën e tij [15].
1972	Edsger W. Dijkstra	Edsger Dijkstra ishte një kontribues kryesor në fund të viteve 1950 për zhvillimin e ALGOL, gjuhë programore e nivelit të lartë e cila është bërë një model i qartësisë dhe rigorozitetit matematikor. Ai është një nga mbështetësit kryesore të shkencës dhe artit të gjuhëve të programimit në përgjithësi, dhe ka kontribuar shumë në të kuptuarit tonë të strukturës së tyre, përfaqësim, dhe zbatimin. Pesëmbëdhjetë vitet e botimeve të tij shtrihen nga nenet teorike në teorinë grafike deri në manualet bazike, tekste shpjegues dhe meditim filozofike në fushën e gjuhëve të programimit [16].
1973	Charles W. Bachman	Për kontributin e tij të shquar në teknologji të bazës së të dhënave [17].
1974	Donald E. Knuth	Për kontributin e tij të madhe për analizën e algoritmeve dhe projektimin e gjuhëve të programimit, dhe në veçanti për kontributin e tij në "The Art of Computer Programming" (Arti i programimit kompjuterik) përmes librave të tij të njohur në një seri të vazhdueshme me këtë titull [18].
1975	Allen Newell dhe  Herbert A. Simon	Një bashkëpunim shkencor që shtrihet në një periudhe prej më shumë se njëzet vjet,fillimisht në bashkëpunim me J. C. Shaw në RAND Corporation, dhe më pas me një numër të mdadh të kolegëve nga fakulteti dhe studentë në Universitetin Carnegie Mellon, ata kanë bërë kontribute themelore në inteligjencën artificiale, psikologjinë e njohjes njerëzore, dhe procedimin e listës[19]
1976	Michael O. Rabin dhe  Dana S. Scott	Për punimin e tyre të përbashkët "Finite Automata and Their Decision Problem"[20] e cila prezantoi idenë e makinave nondeterministic, e cila ka dëshmuar të jetë një koncept jashtëzakonisht i vlefshëm.Punimi i tyre (Scott & Rabin) klasik ka qenë një burim i vazhdueshëm frymëzimi për punën e mëvonshme në këtë fushë[21][22]
1977	John Backus	Për kontributin e qëndrueshëm, të thellë, me ndikim, për projektimin e sistemeve programuese praktike të nivelit të lartë, kryesisht nëpërmjet punës së tij në FORTRAN, dhe për publikimin themelor të procedurave formale për specifikimin e gjuhëve programore[23]
1978	Robert W. Floyd	Për ndikimin e qartë që ka pasur në metodologjinë për krijimin softuerëve efikas dhe të besueshme, dhe për ndihmën në themelimin e nënfushave të rëndësishme të shkencave kompjuterike: teoria e analizimit të fjalisë (the theory of parsing), semantika e gjuhëve programore, verifikimi automatik i programit, sintezë automatike e programit, dhe analiza e algoritmeve[24]
1979	Kenneth E. Iverson	Për përpjekjet së tij pioniere në gjuhët e programimit dhe simbolet matematikore rezulton në atë që fusha e informatikës tani e njeh si APL, për kontributin e tij në implementimin e sistemeve interaktive, për përdorime arsimore të APL, dhe në teorinë dhe praktikën e gjuhëve programore[25].
1980	Tony Hoare	Për kontributin e tij themelore në përcaktimin dhe dizajnimin e gjuhëve programuese[26]
1981	Edgar F. Codd	Për kontributin e tij themelor dhe të vazhdueshëm në teorinë dhe praktikën e sistemeve të menaxhimit të bazës së të dhënave, veçanërisht, databaza relacionale[27]
1982	Stephen A. Cook	Për avancimin e të kuptimin tonë për kompleksitetin e llogaritjes në mënyrë të konsiderueshme dhe të thelluar[28]
1983	Ken Thompson dhe  Dennis M. Ritchie	Për zhvillimin e tyre të teorisë të sistemeve operative gjenerike dhe në mënyrë specifike për implementimin e sistemit operativ UNIX.
1984	Niklaus Wirth	Për zhvillimin e një sërë gjuhë të reja kompjuterike, EULER, ALGOL-W, MODULA and Pascal
1985	Richard M. Karp	Për kontributin e tij të vazhdueshme në teorinë e algoritmeve, duke përfshirë zhvillimin e algoritme efikase për rrjedhjen e rrjetit dhe probleme të tjera për optimizimin e kombinatik, identifikimin e kompjuetshmerisë së polinom-me-kohë, për nocionin intuitiv dhe efikasitetin algoritmik, dhe më së shumti, kontributi i tij në teorinë e NP-completeness.
1986	John Hopcroft dhe Robert Tarjan	Për arritjet themelore në hartimin dhe analizën e algoritmeve dhe strukturave të të dhënave
1987	John Cocke	Për kontribut e rëndësishëm në hartimin dhe teorinë e compiler-ëve, arkitekturën e sistemeve të mëdha dhe zhvillimin e kompjuterëve me grup të instruksioneve të reduktuar (RISC)
1988	Ivan Sutherland	Për kontributin e tij nismëtar dhe vizionar në grafikën kompjuterike, duke filluar me Sketchpad, dhe duke vazhduar më pas
1989	William Kahan	Për kontributin e tij themelore në analizën numerike. Një nga ekspertët më të shquar në llogaritjet e floating-point. Kahan ka kushtuar veten "duke e bërë botën të sigurt për llogaritje numerike."
1990	Fernando J. Corbató	Për punën e tij pioniere në organizimin e koncepteve dhe në drejtimin e zhvillimit të sistemeve kompjuterike për qëllim të përgjithshëm, me shkallë të gjerë, ndarjen e kohës dhe ndarjen e burimeve, CTSS dhe Multics.
1991	Robin Milner	For three distinct and complete achievements: 1) LCF, the mechanization of Scott's Logic of Computable Functions, probably the first theoretically based yet practical tool for machine assisted proof construction; 2) ML, the first language to include polymorphic type inference together with a type-safe exception-handling mechanism; 3) CCS, a general theory of concurrency. In addition, he formulated and strongly advanced full abstraction, the study of the relationship between operational and denotational semantics.[29]
1992	Butler W. Lampson	For contributions to the development of distributed, personal computing environments and the technology for their implementation: workstations, networks, operating systems, programming systems, displays, security and document publishing.
1993	Juris Hartmanis dhe Richard E. Stearns	In recognition of their seminal paper which established the foundations for the field of computational complexity theory.[30]
1994	Edward Feigenbaum dhe Raj Reddy	For pioneering the design and construction of large scale artificial intelligence systems, demonstrating the practical importance and potential commercial impact of artificial intelligence technology.[31]
1995	Manuel Blum	In recognition of his contributions to the foundations of computational complexity theory and its application to cryptography and program checking.
1996	Amir Pnueli	For seminal work introducing temporal logic into computing science and for outstanding contributions to program and systems verification.
1997	Douglas Engelbart	For an inspiring vision of the future of interactive computing and the invention of key technologies to help realize this vision.
1998	Jim Gray	For seminal contributions to database and transaction processing research and technical leadership in system implementation.
1999	Frederick P. Brooks, Jr.	For landmark contributions to computer architecture, operating systems, and software engineering.
2000	Andrew Chi-Chih Yao	In recognition of his fundamental contributions to the theory of computation, including the complexity-based theory of pseudorandom number generation, cryptography, and communication complexity.
2001	Ole-Johan Dahl dhe  Kristen Nygaard	For ideas fundamental to the emergence of object-oriented programming, through their design of the programming languages Simula I and Simula 67.
2002	Ronald L. Rivest, Adi Shamir dhe Leonard M. Adleman	For their ingenious contribution for making public-key cryptography useful in practice.
2003	Alan Kay	For pioneering many of the ideas at the root of contemporary object-oriented programming languages, leading the team that developed Smalltalk, and for fundamental contributions to personal computing.
2004	Vinton G. Cerf dhe Robert E. Kahn	For pioneering work on internetworking, including the design and implementation of the Internet's basic communications protocols, TCP/IP, and for inspired leadership in networking.
2005	Peter Naur	For fundamental contributions to programming language design and the definition of ALGOL 60, to compiler design, and to the art and practice of computer programming.
2006	Frances E. Allen	For pioneering contributions to the theory and practice of optimizing compiler techniques that laid the foundation for modern optimizing compilers and automatic parallel execution.
2007	Edmund M. Clarke, E. Allen Emerson dheJoseph Sifakis	For [their roles] in developing model checking into a highly effective verification technology, widely adopted in the hardware and software industries.[32]
2008	Barbara Liskov	For contributions to practical and theoretical foundations of programming language and system design, especially related to data abstraction, fault tolerance, and distributed computing.
2009	Charles P. Thacker	For his pioneering design and realization of the Xerox Alto, the first modern personal computer, and in addition for his contributions to the Ethernet and the Tablet PC.
2010	Leslie G. Valiant	For transformative contributions to the theory of computation, including the theory of probably approximately correct (PAC) learning, the complexity of enumeration and of algebraic computation, and the theory of parallel and distributed computing.
2011	Judea Pearl[33]	For fundamental contributions to artificial intelligence through the development of a calculus for probabilistic and causal reasoning.[34]
2012	Silvio Micali Shafi Goldwasser	For transformative work that laid the complexity-theoretic foundations for the science of cryptography and in the process pioneered new methods for efficient verification of mathematical proofs in complexity theory.[35]
2013	Leslie Lamport	For fundamental contributions to the theory and practice of distributed and concurrent systems, notably the invention of concepts such as causality and logical clocks, safety and liveness, replicated state machines, and sequential consistency.[36][37]
2014	Michael Stonebraker	Për kontributet themelore të koncepteve dhe praktikave në themel të sistemeve moderne të bazës së të dhënave.[38]
2015	Martin E. Hellman Whitfield Diffie	Për kontributin themelor të kriptografisë moderne. Punimi shkencor revolucionar i Diffie dhe Hellman, në vitin 1976, "New Directions in Cryptography,"[39] prezantoi idenë e public-key cryptography dhe nënshkrimit digjital, të cilat janë baza e shumicës së protokolleve të sigurisë të përdorura në internet sot.[40]
2016	Tim Berners-Lee	Për shpikjen e World Wide Web, shfletuesin e parë të internetit, dhe protokollet themelore dhe algoritmet që lejojnë uebin të zmadhohet.[41]

Shih edhe

• Çmimin Nobel