బళ్లారి జిల్లా

బళ్లారి జిల్లా,ఇది కర్ణాటకలోని ఒక ప్రధాన జిల్లా.^[4] ఇది కర్ణాటక రాష్టంలోని ఈశాన్య భాగంలోఉంది. ఈ జిల్లా కళ్యాణ-కర్ణాటక, రాయలసీమ ప్రాంత సమీపంలో ఉంది. 2021లో అధికారికంగా బళ్లారి జిల్లా నుండి విజయనగర జిల్లాను రూపొందించేవరకు ఈ జిల్లా కర్ణాటకలోని అతిపెద్ద జిల్లాలలోఒకటి. ఈ జిల్లా భారతదేశంలోనే అత్యధికంగా ఇనుప ఖనిజ నిక్షేపాలు ఉన్నాయి. బళ్లారి జిల్లాలో చారిత్రాత్మక ప్రదేశాలు, విస్తృతంగా ఖనిజాలు కలిగి ఉన్నాయి. ఇటీవల గనులతవ్వకం పరిశ్రమతో ముఖ్యాంశంగా పరిగణించి బళ్లారిని ఉక్కు నగరం, గనినాడు (గనులనగరం) అనే పేర్లు వాడుకలోకి వచ్చాయి.

Ballari district
District
Top: Bellary Fort Bottom: Daroji Sloth Bear Sanctuary
Location in Karnataka
Bellary district
Coordinates: 15.1500°N 76.9333°E / 15.1500; 76.9333
Country	India
State	Karnataka
Region	Kalyana-Karnataka
MP	Y. Devendrappa
Headquarters	Ballari
Talukas	Ballari, Kampli, Sanduru,Siruguppa, Kurugodu
Government
• Type	Zilla Panchayat of Bellary District
• District Commissioner	Pavan Kumar Malapati
విస్తీర్ణం
• Total	8,450 కి.మీ2 (3,260 చ. మై)
Elevation	449 మీ (1,473 అ.)
జనాభా [1]
• Total	10,99,372[2][3]
Demonym	Ballarian
Language
• Official	Kannada
• Regional	Telugu, Urdu
Time zone	UTC+5:30 (IST)
PIN	583101
Telephone code	Bellary:08392
Vehicle registration	KA 34

చరిత్ర

గతంలో బళ్లారి జిల్లా మద్రాసు ప్రెసిడెన్సీలో భాగంగా ఉండేది.ఈ ప్రాంతం 1876-78 నాటి దక్షిణ భారత మహా కరువు వల్ల తీవ్రంగా ప్రభావితమైంది. భారత స్వాతంత్ర్యం తరువాత, భారతీయ రాష్ట్రాలు భాషాపరంగా పునర్వ్యవస్థీకరించిన సమయంలో, బళ్లారి కర్ణాటక రాష్ట్రంలోని కళ్యాణ-కర్ణాటక ప్రాంతంలో భాగమైంది. ఇప్పుడు కళ్యాణ-కర్ణాటకగా పేరు మార్చబడింది. 1882లో బళ్లారి జిల్లా నుంచి అనంతపురం జిల్లా ఏర్పాటైంది. 2021లో అధికారికంగా బళ్లారి నుంచి విజయనగర జిల్లా వేరుచేయబడింది.

భౌగోళికం

బళ్లారి జిల్లా నైరుతి నుండి ఈశాన్యం వరకు వ్యాపించి కర్ణాటక రాష్ట్రానికి తూర్పు వైపున ఉంది. జిల్లా 15° 30', 15°50' ఉత్తర అక్షాంశం, 75° 40', 77° 11' తూర్పు రేఖాంశం వద్ద ఉంది. దీని భౌగోళిక ప్రాంతం 8447 చ.కి.మీ.విస్తీర్ణంలో విస్తరించి ఉంది

ఈ జిల్లాకు ఉత్తరాన రాయచూర్ జిల్లా, కొప్పళ జిల్లా, పశ్చిమాన విజయనగర జిల్లా, దక్షిణాన చిత్రదుర్గ జిల్లా, దావణగెరె జిల్లా, తూర్పున ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని అనంతపురం జిల్లా, కర్నూలు జిల్లా సరిహద్దులుగా ఉన్నాయి. ఈ జిల్లాలో సాధారణ వర్షపాతం 639 మి.మీ.ఉంటుంది.

జనాభా గణాంకాలు

సంవత్సరం	జనాభా	±% p.a.
1901	5,12,624	—
1911	5,07,800	−0.09%
1921	4,40,660	−1.41%
1931	4,93,701	+1.14%
1941	5,44,113	+0.98%
1951	6,56,079	+1.89%
1961	7,86,556	+1.83%
1971	9,76,972	+2.19%
1981	13,05,624	+2.94%
1991	16,56,000	+2.41%
2001	20,27,140	+2.04%
2011	24,52,595	+1.92%
ఆధారం:[5]

2011 భారత జనాభా లెక్కల ప్రకారం బళ్లారి జిల్లాలో 24,52,595 జనాభా ఉంది.^[3] ఇది కువైట్ దేశం^[6] లేదా యుఎస్ రాష్ట్రమైన నెవాడాతో సమానంగా ఉంటుంది.^[7] ఇది భారతదేశంలో జనాభా పరంగా మొత్తం 640 జిల్లాలలో 168వ ర్యాంక్‌ను ఇస్తుంది.^[8] The జిల్లాలో ఒక చదరపు కిలోమీటరుకు 300 (780/చ.మై) మంది నివాసులుతో జనసాంద్రత ఉంది.^[9] I2001-2011 దశాబ్దంలో దాని జనాభా వృద్ధి రేటు 24.92% శాతానికి పెరిగింది.^[10] బళ్లారిలో ప్రతి 1000 మంది పురుషులకు 978 స్త్రీల లింగ నిష్పత్తి ఉంది.^[11] అక్షరాస్యత రేటు 67.85% శాతం ఉంది.^[12]

విభజించబడిన జిల్లాలో 14,00,970 జనాభా ఉంది, అందులో 6,07,584 (43.37%) పట్టణ ప్రాంతాల్లో నివసిస్తున్నారు. విభజించబడిన జిల్లాలో 1000 మంది పురుషులకు 984 మంది స్త్రీల లింగ నిష్పత్తి ఉంది. జనాభాలో షెడ్యూల్డ్ కులాలు, షెడ్యూల్డ్ తెగలు వరుసగా 2,69,096 (19.21%) శాతం మంది ఉండగా, 2,65,990 (18.99%) శాతం మంది ఉన్నారు.^[13]

ఆర్థిక వ్యవస్థ

ఈ జిల్లా ప్రధాన వృత్తి వ్యవసాయం. జిల్లా జనాభా మొత్తం శ్రామిక శక్తిలో 75% దాని జీవనోపాధి కోసం వ్యవసాయంపై ఆధారపడి ఉంది.పండించే ముఖ్యమైన పంటలు పత్తి, జొన్నలు, వేరుశెనగలు, వరి, పొద్దుతిరుగుడు పువ్వులు, తృణధాన్యాలు. విత్తిన నికర విస్తీర్ణంలో నికరనీటిపారుదల ప్రాంతం 37% శాతంఉంది. 1998 నాటికి, నీటిపారుదల ప్రధాన వనరు తుంగభద్ర ఆనకట్ట (ప్రస్తుతం విజయనగర జిల్లాలో ఉంది). జిల్లా నీటిపారుదల ప్రాంతంలో 64% శాతం కాలువల ద్వారా అందుతుంది. ముఖ్యమైన నదులు తుంగభద్ర, హగరి, చిక్కహగరి. జిల్లాలోని పశ్చిమ తాలూకాలలో వరుస సంవత్సరాలుగా తక్కువ వర్షపాతం నమోదైంది. ఏది ఏమైనప్పటికి, గత సంవత్సరాలలో, భారీ వర్షాలు జిల్లాలో విధ్వంసాల ప్రభావంతో చాలా మంది నిరాశ్రయులయ్యారు.

మతాల ప్రకారం జిల్లా జనాభా

Religion in Bellary district (2011)[14]
Hinduism			83.80%
Islam			14.85%
Christianity			0.73%
Other or not stated			0.62%

జిల్లాలో హిందూవులు 11,74,010, ముస్లింలు 2,08,014, క్రైస్తవులు 10,293 మంది ఉన్నారు.^[14]

శాసనసభ, లోక్‌సభ నియోజకవర్గాలు

జిల్లాలో ఒక లోక్‌సభ నియోజకవర్గం - (బళ్లారి, ఎస్.టి. లకు కేటాయింపు) ఐదు కర్ణాటక శాసనసభ నియోజకవర్గాలు ఉన్నాయి. అవి

• 91. కంప్లి శాసనసభ నియోజకవర్గం - (ఎస్.టి. లకు కేటాయింపు)
• 92. సిరుగుప్ప శాసనసభ నియోజకవర్గం - (ఎస్.టి. లకు కేటాయింపు) ఈ నియోజకవర్గం కొప్పల్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గం భాగంగా ఉంది.
• 93. బళ్లారి రూరల్ శాసనసభ నియోజకవర్గం - (ఎస్.టి. లకు కేటాయింపు)
• 94. బళ్లారి సిటీ శాసనసభ నియోజకవర్గం
• 95. సండూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గం - (ఎస్.టి. లకు కేటాయింపు)

పరిశ్రమలు

బళ్లారి జిల్లాలో సహజ వనరులు పుష్కలంగా ఉన్నాయి. ఈ జిల్లా సుసంపన్నమైన ఖనిజ వనరులతో కూడి ఉంది. ఇది లోహ, లోహరహిత ఖనిజాలను కలిగి ఉన్నాయి. లోహ ఖనిజాలలో ఇనుప ఖనిజం, మాంగనీస్ ఖనిజం, బంగారం, రాగి, సీసం ఉన్నాయి. లోహరహిత ఖనిజాలలో అండలూసైట్, ఆస్బెస్టాస్, కొరండం, క్లే, డోలమైట్, లైమ్‌స్టోన్, లైమెకాన్‌కాన్, మోల్డింగ్ ఇసుక, క్వార్ట్జ్, సబ్బు రాయి, గ్రానైట్, రెడ్ ఓచర్ ఉన్నాయి. మైనింగ్ కార్యకలాపాల తీవ్రత క్రమంలో సండూరు, బళ్లారి అనే రెండు తాలూకాలలో మాత్రమే లోహ ఖనిజాలు పుష్కలంగా ఉన్నాయి. ఇనుప ఖనిజం వార్షిక ఉత్పత్తి 2.75 నుండి 4.5 మిలియన్ టన్నుల మధ్య ఉంటుంది. మాంగనీస్ ధాతువు 0.13 మిలియన్ టన్నుల నుండి 0.30 మిలియన్ టన్నుల మధ్య ఉంటుంది (1991). బళ్లారి ప్రపంచంలోనే రెండవ అతిపెద్ద ఏకరాయి పర్వతాన్ని కలిగి ఉంది.^[15]

గనుల తవ్వకం

భారతదేశంలోని ఇనుప ఖనిజ నిల్వలలో బళ్లారి జిల్లాలో 25% శాతం ఉంది. 1994 వరకు ప్రభుత్వ యాజమాన్యంలోని. జాతీయ ఖనిజాభివృద్ధి సంస్థ (ఎన్.ఎం.డి.సి) తో సహా కొన్ని గనుల కంపెనీలు ఇక్కడ పనిచేస్తున్నాయి.తర్వాత చాలా మంది ప్రైవేట్ ఆపరేటర్లకు ప్రభుత్వం మైనింగ్ లైసెన్సులు జారీ చేసింది. అభివృద్ధి చెందుతున్న చైనా లాంటి దేశాలలో కొరత కారణంగా ఇనుప ఖనిజం ధరల పెరుగుదలతో గనుల పరిశ్రమ వృద్ధి చెందింది. భారత మీడియా బళ్లారిని "కొత్త రిపబ్లిక్"గా అభివర్ణించింది.^[16][17]

పర్యాటక

• బళ్లారి కోట, ఒక చారిత్రాత్మక కోట.
• బొమ్మఘట్ట, హనుమంతుడు హులికుంటెరాయగా ఉన్న ఆలయానికి ప్రసిద్ధి చెందింది.
• తిమ్మలాపుర, శ్రీకృష్ణుని ఆలయానికి ప్రసిద్ధి.
• సండూరు, కుమారస్వామి ఆలయానికి ప్రసిద్ధి.

రవాణా

బళ్లారి రైల్వే స్టేషన్

గాలి ద్వారా

సమీప విమానాశ్రయం విద్యానగర్ విమానాశ్రయం. ఈ విమానాశ్రయం నుండి ప్రతిరోజూ బెంగళూరు, హైదరాబాదుకు విమాన ప్రయాణ సేవలు ఉన్నాయి. బళ్లారి నగర శివార్లలో కొత్త విమానాశ్రయం నిర్మాణంలో ఉంది.

రైలు ద్వారా

జిల్లాలో బళ్లారి స్టేషన్‌లో ప్రధాన కూడలి ఉంది, ఇది హుబ్లీ రైల్వే విభాగంలోకి

రోడ్డు ద్వారా

జిల్లాలో ప్రధాన జాతీయ రహదారి 67, 150 ఎ ఉన్నాయి. జిల్లా జేవర్గి-చామరాజనగర్ జాతీయరహదారితో అనుసంధానించబడి ఉంది. బళ్లారి జిల్లాలో కర్ణాటక రాష్ట్ర రోడ్డు రవాణాసంస్థ బస్సులను నడుపుతోంది.

రాజకీయం

• వై.దేవేంద్రప్ప: లోక్‌సభ సభ్యుడు బళ్లారి (ఎస్.టి)
• కెసి కొండయ్య: మాజీ లోక్‌సభ సభ్యుడు, శాసనమండలి సభ్యుడు
• బి నాగేంద్ర: బళ్లారి గ్రామీణ శాసనసభ నియోజకవర్గ సభ్యుడు
• పి.టి. పరమేశ్వర్ నాయక్: మాజీమంత్రి, హూవిన హడగలి
• ఎం.పి. ప్రకాష్ - కర్ణాటక మాజీ ఉపముఖ్యమంత్రి
• గాలి జనార్దన రెడ్డి: బిజెపి సభ్యుడు. బిఎస్ యడ్ఐరోపాప ప్రభుత్వంలో మాజీ మంత్రి,ఇనుప ఖనిజం అక్రమ మైనింగ్ కేసులో 3 సంవత్సరాల జైలు శిక్ష పడింది.
• జి. కరుణాకర రెడ్డి :మాజీ మంత్రి
• జి. సోమశేఖర రెడ్డి : బళ్లారినగర శాసనసభ నియోజకవర్గ సభ్యుడు
• ఆనంద్ సింగ్: హోస్పేట్ శాసనసభ నియోజకవర్గసభ్యుడు,మాజీ మంత్రి
• బి. శ్రీరాములు: కర్ణాటక బిజెపి ఉపాధ్యక్షుడు, ఆరోగ్యమంత్రి
• ఇ తుక్రమ్: సండూర్ శాసనసభ నియోజకవర్గ సభ్యుడు.మాజీమంత్రి
• అల్లుం వీరభద్రప్ప: శాసనమండలి సభ్యుడు, కర్ణాటక ప్రదేశ్ కాంగ్రెస్ కమిటీ మాజీ అధ్యక్షుడు

ప్రత్యేక జిల్లా డిమాండ్

బళ్లారి జిల్లాను విజయనగర, బళ్లారి జిల్లాలుగా విభజించాలని అటవీ శాఖ మంత్రి ఆనంద్ సింగ్ నేతృత్వంలో హోస్పేట ప్రజలు డిమాండ్ చేశారు. 2020 నవంబరులో బళ్లారి జిల్లాను బళ్లారి, విజయనగర అనే రెండు జిల్లాలుగా విభజించడానికి మంత్రివర్గం ఆమోదించింది. బళ్లారి జిల్లాలో బళ్లారి, కంప్లి, సండూర్, సిరుగుప్ప, కురుగోడు తాలూకాలు ఉండగా, విజయనగరం జిల్లాలో హోస్పేట్, హరప్పనహళ్లి, హువిన హడగలి, కొత్తూరు, హగరిబొమ్మనహళ్లి, కుడ్లిగి తాలూకాలు ఉన్నాయి.^[18]

ఇది కూడ చూడు

• చిలగోడు
• నర్సాపూర్, కర్ణాటక
• విజయనగరం జిల్లా

మూలాలు

1. "Cabinet approves boundaries of Vijayanagara district". The Hindu. 28 November 2020. Retrieved 1 December 2020.
2. "Demography | Ballari District, Government of Karnataka | India".
3. "District Census Handbook: Bellary" (PDF). censusindia.gov.in. Registrar General and Census Commissioner of India. 2011.
4. "Bangalore, 11 other cities will get new names | Bengaluru News - Times of India". The Times of India. 18 October 2014. Retrieved 23 November 2020.
5. Decadal Variation In Population Since 1901
6. US Directorate of Intelligence. "Country Comparison:Population". Archived from the original on 13 June 2007. Retrieved 2011-10-01. Kuwait 2,595,62
7. "2010 Resident Population Data". U. S. Census Bureau. Archived from the original on 19 October 2013. Retrieved 2011-09-30. Nevada 2,700,551
8. "District Census Handbook: Bellary" (PDF). censusindia.gov.in. Registrar General and Census Commissioner of India. 2011.
9. "District Census Handbook: Bellary" (PDF). censusindia.gov.in. Registrar General and Census Commissioner of India. 2011.
10. "District Census Handbook: Bellary" (PDF). censusindia.gov.in. Registrar General and Census Commissioner of India. 2011.
11. "District Census Handbook: Bellary" (PDF). censusindia.gov.in. Registrar General and Census Commissioner of India. 2011.
12. "District Census Handbook: Bellary" (PDF). censusindia.gov.in. Registrar General and Census Commissioner of India. 2011.
13. "District Census Handbook: Bellary" (PDF). censusindia.gov.in. Registrar General and Census Commissioner of India. 2011.
14. "Table C-01 Population by Religion: Karnataka". censusindia.gov.in. Registrar General and Census Commissioner of India. 2011.
15. "Bellary Karnataka state report_2012.pdf" (PDF). mospi.nic.in. 2012. Archived from the original (PDF) on 4 March 2016. Retrieved 8 March 2016.
16. India mining scandal: G Janardhana Reddy remanded
17. Why mining in India is a source of corruption?
18. "Cabinet approves boundaries of Vijayanagara district". The Hindu. 28 November 2020. Retrieved 30 November 2020.

వెలుపలి లంకెలు