లైబీరియా
ఆఫ్రికా ఖండంలోని ఒక దేశం / From Wikipedia, the free encyclopedia
రిపబ్లిక్ ఆఫ్ లైబీరియా | |
---|---|
నినాదం: "The love of liberty brought us here" | |
గీతం: All Hail, Liberia, Hail! | |
రాజధాని and largest city | Monrovia 6°19′N 10°48′W |
అధికార భాషలు | English |
Spoken and national languages[1] |
|
జాతులు (2008[2]) |
|
మతం | Christianity (85.6%), Islam (12.2%), Others (2.2%)[2] |
పిలుచువిధం | Liberian |
ప్రభుత్వం | Unitary presidential republic |
• President | Ellen Johnson Sirleaf |
• Vice President | Joseph Boakai |
• Speaker of the House | Alex J. Tyler |
• Chief Justice | Francis Korkpor, Sr. |
శాసనవ్యవస్థ | Legislature of Liberia |
• ఎగువ సభ | Senate |
• దిగువ సభ | House of Representatives |
Formation and Independence | |
• Settlement by the American Colonization Society | January 7, 1822 |
• Liberian Declaration of Independence | July 26, 1847 |
• Annexation of Republic of Maryland | March 18, 1857 |
• Recognition by the United States | February 5, 1862 |
• Current constitution | January 6, 1986 |
విస్తీర్ణం | |
• మొత్తం | 111,369 km2 (43,000 sq mi) (103rd) |
• నీరు (%) | 13.514 |
జనాభా | |
• 2015 estimate | 4,503,000[3] (125th) |
• 2008 census | 3,476,608 (130th) |
• జనసాంద్రత | 40.43/km2 (104.7/sq mi) (180th) |
GDP (PPP) | 2017 estimate |
• Total | $3.879 billion[4] |
• Per capita | $881[4] |
GDP (nominal) | 2017 estimate |
• Total | $2.106 billion[4] |
• Per capita | $478[4] |
జినీ (2007) | 38.2[5] medium |
హెచ్డిఐ (2015) | 0.427[6] low · 177th |
ద్రవ్యం | Liberian dollara (LRD) |
కాల విభాగం | UTC+0 (GMT) |
వాహనాలు నడుపు వైపు | right |
ఫోన్ కోడ్ | +231 |
Internet TLD | .lr |
లైబీరియా అధికారికంగా " రిపబ్లికు ఆఫ్ లైబీరియా " పశ్చిమ ఆఫ్రికా తీరంలో ఒక దేశం. దేశ పశ్చిమసరిహద్దులో సియెర్రా లియోన్, ఉత్తర సరిహద్దులో గినియా, తూర్పు సరిహద్దులో ఐవరీ కోస్ట్ సరిహద్దులుగా ఉన్నాయి. దేశ వైశాల్యం 1,11,369 చదరపు కిలో మీటర్ల (43,000 చ.మై), జనసంఖ్య 45,03,000 ఉన్నాయి.[3] భాష అధికారిక భాష ఆగ్లం. దేశ ప్రజలలో 20 కంటే అధికమైన దేశీయ భాషలు (95% కంటే ఎక్కువ మంది) వాడుకలో ఉన్నాయి. దేశం రాజధాని అతిపెద్ద నగరం మన్రోవియా.
తీరప్రాంతాల్లోని అడవులు ఎక్కువగా ఉప్పును తట్టుకోగల మడ అడవులు ఉంటాయి. స్వల్పంగా జనసాంధ్రత కలిగిన లోతట్టు ప్రాంతాలలో ఆరిన శుష్కగడ్డి మైదానంతో అరణ్యప్రాంతాలు ప్రారంభమవుతుంది. మే - అక్టోబరు వరకూ కొనసాగే వర్షాకాలంలో గణనీయంగా వర్షపాతం నమోదౌతూ ఉంటుంది. మిగిలిన సంవత్సరంలో కఠినమైన హార్మట్టను గాలులు. ఉన్నత గినియా నది వర్షారణ్యంలో 40% లైబీరియా ఉంటాయి. లైబిరియా 20 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో ముఖ్యమైన రబ్బరు ఉత్పత్తి దేశంగా అభివృద్ధి చెందింది.
నల్లజాతీయులు మంచి అవకాశాల కొరకు అమెరికా వలసరాజ్యాల కంటే ఆఫ్రికాస్వేచ్ఛ కొరకు అధికమైన సమస్యలను ఎదుర్కోవాల్సి ఉంటుందని విశ్వసించిన లైబిరియా " అమెరికన్ కాలనైజేషన్ సొసైటీ (ఎ.సి.ఎస్.) " స్థాపించింది.[7] 1847 జులై 26 న దేశం స్వాతంత్రం ప్రకటించింది. యునైటెడు కిండం లైబీరియా స్వాతంత్రాన్ని గుర్తించిన మొదటి దేశంగా ప్రత్యేకత సంతరించుకుంది.[8] 1862 ఫిబ్రవరి 5 న అమెరికా అంతర్యుద్ధం వరకు యు.ఎస్. లైబీరియా స్వాతంత్రాన్ని గుర్తించలేదు. 1822 జనవరి 7 న అమెరికా అంతర్యుద్ధం తరువాత యు.ఎస్. శాసన పరిమితులను ఎదుర్కొన్న 15,000 కంటే అధికమైన నల్లజాతీయులు, 3,198 ఆఫ్రో-కారిబ్బియన్లు స్థావరానికి మార్చాబడ్డారు.[9] నల్లజాతి సెటిలర్లు వారితో వారి సంస్కృతిని లైబీరియాతో తీసుకెళ్లారు. సంయుక్త రాష్ట్రాల తర్వాత లైబ్రేరియన్ రాజ్యాంగం, జెండా రూపొందించబడ్డాయి. 1848 జనవరి 3 న లైబీరియాలో స్థిరపడిన వర్జీనియాకు చెందిన సంపన్నమైన ఆఫ్రికా అమెరికన్ " జోసెఫు జెంకిన్సు రాబర్ట్సు " లిబెరియా మొట్టమొదటి అధ్యక్షుడిగా ఎన్నికయ్యాడు.[9]
ఏ ఇతర శక్తి నుంచి తిరుగుబాటు ద్వారా స్వాతంత్ర్యం పొందకుండా స్వీయ-ప్రకటిత స్వాతంత్రాన్ని కలిగి ఉన్న ఏకైక ఆఫ్రికన్ రిపబ్లికుగా లైబీరియా ప్రత్యేకత సంతరించుకుంది. ఆఫ్రికా ఆధునిక గణతంత్ర దేశాలలో లైబీరియా మొట్టమొదటి పురాతన గణతంత్ర దేశంగా ప్రత్యేకత సంతరించుకుంది. ఆఫ్రికా కొరకు వలసరాజ్యాలు పెనుగులాడుతున్న సమయంలో కూడా లైబీరియా స్వాతంత్రాన్ని నిలుపుకుంది. రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం సమయంలో లైబీరియా జర్మనీకి వ్యతిరేకంగా అమెరికా సంయుక్తరాష్ట్రాల యుద్ధ ప్రయత్నాలకు మద్దతిచ్చింది. బదులుగా యు.ఎస్. లైబీరియాలో గణనీయమైన మౌలిక సదుపాయాల నిర్మాణం కొరకు పెట్టుబడులు పెట్టింది. దీంతో దేశం ప్రధాన వైమానిక రవాణా సౌకర్యాలను ఆధునీకరించడానికి, మెరుగుపర్చడానికి ఇది సహాయపడింది. అదనంగా అధ్యక్షుడు విలియం టబ్మాన్ ఆర్ధిక మార్పులకు ప్రోత్సహం అందించాడు. అంతర్జాతీయంగా లైబీరియా లీగ్ ఆఫ్ నేషన్స్, ఐక్యరాజ్యసమితి, ఆర్గనైజేషన్ ఆఫ్ ఆఫ్రికన్ యూనిటీ సంస్థలకు వ్యవస్థాపక సభ్యదేశంగా ఉంది.
1980 లో విలియం ఆర్. టోల్బర్టు పాలనకు ఎదురైన వ్యతిరేకత రాజకీయ ఉద్రిక్తతలు సైనిక తిరుగుబాటుకు కారణమయ్యాయి. తిరుగుబాటులో ఆయన నాయత్వన్ని త్రీసిపుచ్చింది. ఆయన మరణం తరువాత సంవత్సరాల కాలం రాజకీయ అస్థిరత్వం ప్రారంభమైంది. తరువాత పీపుల్సు రిడంప్షన్ కౌన్సిలు పేరుతో 5 సంవత్సరాల సైనిక పాలన, తరువాత నేషనల్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ ఆఫ్ లైబీరియా ఐదు సంవత్సరాల పౌర పాలన తరువాత మొదటి, రెండవ లైబరియా పౌర యుద్ధాలు జరిగాయి. ఈ ఫలితంగా పలు మరణాలు, మిలియన్ల మందికి కంటే అధికంగా ప్రజల స్థానభ్రంశం సంభవించాయి. అంతర్యుద్ధాలు లైబీరియా ఆర్థిక వ్యవస్థను నాశనం చేసాయి. 2003 లో ఒక శాంతి ఒప్పందం 2005 లో ప్రజాస్వామ్య ఎన్నికలకు దారితీసింది. అందులో ఎల్లెను జాన్సను సర్లీఫు అధ్యక్షుడుగా ఎన్నికయ్యాడు. పునరుద్ధరణ కొనసాగుతున్నప్పటికీ 85% ప్రజలు అంతర్జాతీయ దారిద్య్ర రేఖకు దిగువన నివసిస్తున్నారు. ఎబోలా వైరసు అంటువ్యాధి ద్వారా లైబీరియా ఆర్థిక, రాజకీయ స్థిరత్వం 2010 లో ప్రమాదంలో పడింది. 2013 డిసెంబరులో గినియాలో ఇది ప్రారంభమై 2014 మార్చిలోలో లైబీరియాలోకి ప్రవేశించింది. 2015 మే 8 న ఇది అధికారికంగా ముగింపుకు వచ్చింది.[10][11][12]