ఆటవెలది

ఆటవెలది తెలుగు ఛందస్సులో ఒకానొక జాతి పద్యరీతి.

పద్య విశేషాలు
వృత్తాలు
ఉత్పలమాల, చంపకమాల
మత్తేభం, శార్దూలం
తరళం, తరలము
తరలి, మాలిని
మత్తకోకిల
స్రగ్ధర, మహాస్రగ్ధర
ఇంద్రవజ్రము, ఉపేంద్రవజ్రము
లయగ్రాహి, లయవిభాతి
జాతులు
కందం, ద్విపద
తరువోజ
అక్కరలు మహాక్కర మధ్యాక్కఱ మధురాక్కర అంతరాక్కర అల్పాక్కర
ఉప జాతులు
తేటగీతి
ఆటవెలది
సీసము

లక్షణములు

• సూత్రము:

ఆ. ఇనగణ త్రయంబు నింద్ర ద్వయంబును
హంస పంచకంబు ఆటవెలది.

• ఇందు నాలుగు పాదములుంటాయి.
• 1, 3 పాదాలు మొదట 3 సూర్య గణాలు తరువాత 2 ఇంద్ర గణాలు కలిగి ఉంటాయి.
  2,4 పాదాలు 5 సూర్య గణాలు ఉంటాయి.
• ప్రతి పాదములొ నాల్గవ గణం మొదటి అక్షరం యతి
• ప్రాసయతి చెల్లును
• ప్రాస నియమం లేదు. ప్రాసయతి చెల్లును.

ఉదాహరణలు

'విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ' అనే మకుటంతో ఆంధ్రులకు చిరపరిచితములైన వేమన పద్యాలన్నీ ఆటవెలదులే.

ఉదా:

ఉప్పుకప్పురంబు ఒక్కపోలికనుండు,
చూడచూడ రుచుల జాడవేరు,
పురుషులందు పుణ్యపురుషులు వేరయా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ.

అనువుగానిచోట అధికులమనరాదు
కొంచెముండుటెల్ల కొదువగాదు
కొండ అద్దమందు కొంచెమై యుండదా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

ఇతరాలు

రామహేశు నాదు నవ్యక్తు నధ్యాత్మ
యోగగమ్ము బూర్ణు నున్న తాత్ము
బ్రహ్మ మైన వాని బరుని నతీంద్రియు
నీశు స్థూలు సూక్ష్ము నే భజింతు.

నెఱి నసత్య మనెడి నీడతో వెలుగుచు
నుండు నెక్కటికి మహోత్తరునకు
నిఖిల కారణునకు, నిష్కారణునకు న
మస్కరింతు నన్ను మనుచు కొఱకు.