మీమాంస
From Wikipedia, the free encyclopedia
సంస్కృత ఆస్తిక విద్యావిధానములలో మీమాంస ఒక పద్ధతి. వైదిక శాస్త్ర పద్ధతులలో ధర్మాన్ని విశ్లేషించు ప్రధానమైన పద్ధతి మీమాంస.[1] వైదిక సంప్రదాయము పెంపొందుటకు మూలభూతమైన ఒకానొక పద్ధతి మీమాంస.[2]
మీమాంస రెండు విధములు:
- పూర్వ మీమాంస (దీనినే కర్మ మీమాంస అంటారు)
- ఉత్తర మీమాంస (దీనిని జ్ఞాన మీమాంస అని కూడా అంటారు)
మీమాంస గురించి వివిధ ప్రతిపాదనలు ఉన్నాయి. అందు ప్రధానమైనవి రెండు:
- ప్రభాకర ప్రతిపాదన: ప్రభాకర మిశ్ర జ్ఞానసముపార్జనకు పంచవిధ విధానములను ప్రతిపాదించారు. ప్రత్యక్ష, అనుమాన, ఉపమాన, అర్థపత్తి, శబ్ద[4]
- భట్ట ప్రతిపాదన: శ్రీఆదిశంకర భాగవత్పాదాచార్యుల శిష్యులైన కుమారిల భట్టు జ్ఞాన సముపార్జనకు పైని ఐదు విధానములతో పాటుగా అనుపలబ్ధి అను విధానమును జోడించారు.[4]
మీమాంస ఆస్తిక, నాస్తిక విధానములు రెంటినీ పరిగణిస్తుంది. మీమాంస ప్రకారము ఆత్మ నిత్యమూ, సర్వవ్యాపకమూ అయ్యి సమస్త జీవకోటి అంతఃకరణము అయ్యి ధర్మాధర్మ విచక్షణ పైన దృష్టి సారిస్తుంది. మీమాంస ప్రకారము ధర్మమన్నది కర్మజనీయమే కానీ దేవతా సంబంధమైనది కాదు. దేవతలు కల్పితములు కానీ ధర్మము సార్వజనీనము. వేదాలు అపౌరుషేయాలనీ, వైదిక విధులు అనుల్లంఘనీయములు అనీ మీమాంస పరిగణిస్తుంది. మీమాంసలో వైదిక కర్మలకు ప్రాధాన్యత ఎక్కువగా ఇచ్చారు.
వేదాంతులు వేదాంగములైన ఉపనిషత్తులను ఎక్కువ తలిస్తే మీమాంసకులు భాషాపరిజ్ఞానము యొక్క పరమార్థము శబ్దసంపద జ్ఞాన సముపార్జనకు, మంచిని చెడు నుండి వేరుపరచుటకు ఉపయోగించవలెనని భావిస్తారు. న్యాయమైన, ఋజుప్రవర్తన జీవిత పరమార్థమని మీమాంసకుల వాదన.[5]
మీమాంసలో ముఖ్యమైన పుస్తకము జైమిని మహర్షి రచించిన "మీమాంస సూత్రములు"[5][6]